Polacy nie radzili sobie z odszyfrowywaniem dokumentów zaszyfrowanych Enigmą. Kpt. Maksymilian Ciężki z biura szyfrów wywiadu wojskowego wraz z Antonim Palluthem poprosili Wydział Matematyki Uniwersytetu Poznańskiego o pomoc. Decyzja nie bez powodu padła na Uniwersytet Poznański. Większość studentów Uniwersytetu Poznańskiego ze względu na położenie geograficzne, znała język niemiecki – co było głównym kryterium podczas łamania niemieckich zaszyfrowanych wiadomości. Na Wydziale Matematyki dla studentów i absolwentów zorganizowano kursy dekryptażu – by można było wykorzystać takich matematyków – do łamania szyfrów. Początkowo zapisało się 26 uczestników z których po 4 latach pozostało 3 najzdolniejszych.
Marian Rejewski, Henryk Zygalski i Jerzy Różycki
Byli to geniusze polskiej matematyki. Maksymilian Ciężki w 1932 roku przeniósł trójkę do Warszawy. Marian Rejewski był najzdolniejszy, zatem jemu dano pracę nad rozszyfrowaniem kodu Enigmy. Niestety nie znano jeszcze mechanizmu pracy maszyny, co byłoby podstawą do prac nad rozszyfrowaniem kodu. Rejewski rozpoznał w szyfrogramach pewne cechy zdradzające metody. Do szyfrogramu dopisywano 2 razy z rzędu zaszyfrowany stan liczników dla 3 bębnów. Te elementy powtarzały się w każdym szyfrogramie, a to był pierwszy błąd niemieckich oficerów, który został zauważony i wykorzystany przez Rejewskiego. Już wtedy, Rejewski odkrył, że klucze zmieniają się codziennie, a niemieccy oficerowie uważali, że podwójnie wpisany kod ustawienia bębnów – co prawda zaszyfrowany – pozwoli uniknąć błędów w ustawieniach maszyny. Byli przekonani o możliwościach Enigmy. Czasami z braku czasu lub lenistwa nie zmieniano kodów dziennych – ustawiając wirniki w stan początkowy – co pozwoliło na szybsze złamanie kodów. Rejewski znając pierwsze 3 litery wiedział, że kolejne 3 są ich powtórzeniami w szyfrogramie, a zatem są takie same. Mógł z czasem analizować kilkanaście wiadomości i zbudować teoretyczny zestaw permutacji wirników Enigmy na podstawie 6 wzorów. Był to nowatorski pomysł, gdyż do tej pory nie opracowywano podobnych matematycznych równań dla permutacji, a Rejewski opracował tą metodę na własne potrzeby.
Od lewej: Marian Rejewski, Henryk Zygalski i Jerzy Różycki.
Metoda okazała się trafiona jednak 6 równań, które rozpisał Rejewski nie pozwalało jeszcze na deszyfrowanie wiadomości. Należało dostarczyć więcej informacji o budowie i użytkowania Enigmy. W 1931 roku podpułkownik Gustave Bertrand szef francuskiego wywiadu spotkał się z Hans-Thilo Schmidt - urzędnikiem niemieckim, mającym kontakty wojskowe, od którego za pokaźną sumę około 10 tyś marek odkupił tajne dokumentacje związane z ustawianiem kluczy dziennych Enigmy. Wywiad brytyjski i francuski nie były zainteresowane pozyskaniem dokumentów – gdyż wydawały się za drogie. Uważano też – że maszyny nie da się odszyfrować – a co więcej przestano nawet dokonywać nasłuchu wysyłanych telegramów. Gustave Bertrand skontaktował się z zaprzyjaźnionym polskim biurem szyfrów. Polskie biuro – mając tablicę Rejewskiego do odszyfrowania wiadomości, uznało, iż może być to bardzo przydatna informacja, a więc zgodzono się odkupić dokumenty.
Dzięki otrzymanym dokumentom, Rejewski wraz z Zygalskim i Różyckim rozwiązali większość równań opracowanych przez Rejewskiego. Po 3 miesiącach prób udało się złamać kod Enigmy. Zamówiono nawet w polskiej firmie AWA kopię maszyny Enigma na podstawie równań i opracowań Rejewskiego. Od tego czasu przez najbliższe 6 lat do 1938 roku polski wywiad odczytywał większość komunikatów Hitlera. Niemcy próbowali utrudniać pracę deszyfrantów, opracowując nowe metody pracy maszyny. Rejewski w tym czasie opracował tzw bombę kryptologiczną – nazwa być może pochodziła od maszyny, która wydawała dźwięk podobny do cykającej bomby. Henryk Zygalski wykonał zestaw perforowanych kart do pracy bomby.
W 1939 roku niemiecki sztab rozszerzył Enigmę o dwa nowe wirniki. Z podstawowych 6 równań Rejewskiego opisujących 3 wirniki należało wykonać zestaw 60 równań dla 5 wirników Enigmy. Wiązało się to z budową 60 bomb Rejewskiego wraz z wszystkimi zestawami kart perforowanych Zygalskiego. Niestety polskie biuro szyfrów nie miało tylu funduszy, aby zbudować tak drogie bomby kryptologiczne w takich ilościach. Skontaktowano się z biurami wywiadowczymi Francji i Wielkiej Brytanii. 24 lipca 1939 roku zaproponowano współpracę polskiego wywiadu z wywiadem Brytyjskim i Francuskim w Pyrach pod Warszawą. Wykorzystując osiągnięcia Rejewskiego i innych matematyków przekazano plany budowy 60 bomb kryptologicznych dla wywiadu Wielkiej Brytanii.
Bomba kryptologiczna Alana Turinga
Po 1 września 1939 roku Gustave Bertrand pomógł przedostać się Rejewskiemu, Zygalskiemu i Różyckiemu do Francji. Tam mogli dalej pracować nad deszyfrowaniem komunikatów Enigmy. Spotkali się z Alanem Turingiem – o którym mówi się dziś pionier ery informatyki, któremu pokazali płachty Zygalskiego oraz metody jakie stosowali. Alan Turing sporo dowiedział się od Polskich matematyków i na podstawie ich wiedzy zbudował skomplikowane mechaniczne bomby kryptologiczne. Dzięki tym maszynom wywiad brytyjski mógł odszyfrować wszystkie komunikaty zaszyfrowane Enigmą. Brytyjczycy zbudowali ponad 200 bomb kryptologicznych – warto przypomnieć, że polski wywiad mógł pozwolić sobie na zbudowanie tylko 6 prostszych w konstrukcji takich urządzeń. Dzięki ciężkiej pracy polskich matematyków, inżynierów brytyjskich i francuskich, a także ludzi zaangażowanych w wywiad i służby specjalne udało się odeprzeć ataki Hitlera w Afryce Północnej i wygrać bitwę o Atlantyk, a także skrócić drugą wojnę światową o co najmniej 2 lata.
Gdzie można zobaczyć Enigmę
W Polsce możemy podziwiać Enigmę w Muzeum Techniki w Warszawie, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Muzeum Wojska w Białymstoku, Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu oraz w izbie muzealnej Centralnego Ośrodka Szkolenia Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego w Emowie.
Ku pamięci wielkich Polaków Marianowi Rejewskiemu, Henrykowi Zygalskiemu i Jerzemu Różyckiemu, którzy przyczynili się do zmiany biegu i czasu trwania drugiej wojny światowej.
Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą Altao.pl. Kup licencję
Galeria zdjęć - Złamanie kodu Enigmy
Allan Turing
2898 dni temu
Polecam film o pracy Alana Turinga pt. Gra Tajemnic. W filmie pokazano historię łamania kodu maszyny Enigma. Niestety nie jest pokazana historia polskich matematyków jak to zwykle bywa. Film jednak trzyma w napięciu,ma swój specyficzny tajemniczy klimat i pokazuje jak złamanie kodu Enigmy wpłynęło na przebieg drugiej wojny światowej.
Dodaj opinię do tego komentarza
Więcej artykułów od autora PaM
Polecamy podobne artykuły
Teraz czytane artykuły
Nowości
Artykuły z tej samej kategorii
Pliki cookie pomagają nam technicznie prowadzić portal Altao.pl. Korzystając z portalu, zgadzasz się na użycie plików cookie. Pliki cookie są wykorzystywane tylko do działań techniczno-administracyjnych i nie przekazują danych osobowych oraz informacji z tej strony osobom trzecim. Wszystkie artykuły wraz ze zdjęciami i materiałami dostępnymi na portalu są własnością użytkowników. Administrator i właściciel portalu nie ponosi odpowiedzialności za tresci prezentowane przez autorów artykułów. Dodając artykuł, zgadzasz się z regulaminem portalu oraz ponosisz odpowiedzialność za wszystkie materiały umieszczone przez Ciebie na stronie altao.pl. Szczegóły dostępne w regulaminie portalu.
© 2025 altao.pl. Wszystkie prawa zastrzeżone.
0.481