Pamiętam – jadąc do Warszawy od strony Płocka nie dało się po prostu oderwać wzroku. Po prawej stronie widoczny z daleka wysoki na 646 metrów maszt radiowy zachwycał swoją konstrukcją. Był dumą polskich architektów, konstruktorów, elektroników. Zbudowany na 30-lecie PRL-u, otrzymany w prezencie od wschodnich sąsiadów. Duma i flagowy okręt Polskiej Radiofonii – przeznaczony do emisji sygnału radiowego Polskiego Radia programu pierwszego nadawanego wtedy na częstotliwości 227kHz – później na częstotliwości 225kHz poprzez Radiofoniczne Centrum Nadawcze w Konstantynowie.

 

Wielkość i konstrukcja masztu

Maszt został zbudowany z 86 segmentów w kształcie trójkąta po 7,5 metra każdy. Posadowiony na trzech 2-metrowych izolatorach dawał wysokość 646,38 m i ważył 420 ton. Nacisk na podstawę masztu po wykonaniu odciągów wynosił 1100 ton. Jego wysokość została ściśle wyliczona na na podstawie częstotliwości do jakiej został zbudowany. Miał emitować na częstotliwości 227kHz gdzie długość fali zgodnie ze wzorem Lamda=3*100000km / 227000Hz = 1,32158 km = 1321 m. Antena w Gąbinie była anteną półfalową zatem długość fali na której promieniowała należało podzielić przez 2. Zatem długość anteny półfalowej dla częstotliwości 227kHz powinna wynosić 660 metrów. W częstotliwości 227kHz antena pracowała do roku 1988. Później zmieniono częstotliwość na 225kHz. Dla tej częstotliwości najlepiej by było, gdy antena półfalowa ma długość Lamda=(3*100000km / 225000Hz) /2 = (1,3333 m)/2 = 666m. Zbudowano prawie idealną półfalową antenę do promieniowania fali długiej 227kHz.

 

Wewnątrz masztu znajdowała się winda. Dzięki niej w przeciągu 30 min można było dostać się na szczyt masztu. Wykonano również tradycyjną drabinę. Wejście sprawnemu konserwatorowi na samą górę po drabinie zajmowało blisko 2 godziny. Jednak jest to ponad pół kilometrowa droga w górę. Antena posiadała oświetlenie nocne – ostrzegawcze dla samolotów.

 

Maszt w 5 miejscach był mocowany 3 linami stabilizującymi o grubości 5cm każda do specjalnych trawers na Ziemi. Liny utrzymywały konstrukcję i nadawały jej sztywność utrzymując ją w pionie. Segmenty były łączone 3 linami z Ziemią na wysokościach: 592m, 480m, 367m, 255m i 120m. Do masztu tzw. linią fiderową przesyłany był sygnał wysokiej częstotliwości bezpośrednio z urządzeń nadawczych po posadowienia masztu tzw. domku antenowego w którym znajdowała się cewka oraz iskierniki.

 

 

Radiofoniczne Centrum Nadawcze w Konstantynowie

Kompleks budynków był oddalony od masztu około 600m połączony linią fiderową. Wewnątrz kompleksu znajdowały się nadajniki, transformatorownia, układ sumowania mocy oraz inne elementy umożliwiające pracę centrum. Sygnał radiowy programu pierwszego Polskiego Radia bezprzewodowo linią radiową był przenoszony od Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie do specjalnej wieży radiolinii. Następnie poprzez kompleks dwóch wzmacniaczy lampowych o mocy 1MW każdy został wzmocniony i zamieniony na energię wysokiej częstotliwości i wypromieniowany anteną. Podczas pracy wydzielały się ogromne ilości ciepła, które jednocześnie ogrzewały ją zimą. Stacja miała specjalny system wymiany ciepła i była chłodzona wodą oraz powietrzem.

 

Stacja była zasilana z dwóch źródeł trafo 110kV od strony Płocka i Sochaczewa. Podczas pracy pobierała znaczne ilości energii – około 3,5MW w zależności od głębokości modulacji. Takie zużycie można porównać do kilkutysięcznego miasteczka, a dodatkowo stacja działała 24h na dobę.

 

 

Katastrofa masztu

Niestety po 17 latach eksploatacji 8 sierpnia 1991 roku o godzinie 19:10 podczas przerwy w konserwacji masztu doszło do zluźnienia się zastępczych 2 lin podtrzymujących maszt. W efekcie doszło do katastrofy – przewrócenia się masztu. Od tego dnia obsługa stacji przez kilka następnych lat utrzymywała Radiofoniczne Centrum Nadawcze nie dopuszczając do zamknięcia. To błąd ludzki przyczynił się do katastrofy o której mówiono, że jest nieuchronna. Czynnik ludzki i głupota przyczyniły się do tragedii. Wierzono w odbudowę masztu. Antena to 15% wszystkich poniesionych dotychczas kosztów budowy i obsługi stacji nadawczej. Nigdy nie odbudowano już masztu, a stację z czasem zamknięto. Od 2001 roku obiekt jest administrowany przez Telekomunikację Polską. Obecnie jest zamknięty pod ochroną i niszczeje.

 

 

Podsumowanie

Wielka szkoda – takie jest moje zdanie i pewnie podobne zdanie ma wielu miłośników radiofonii. Piękny obiekt, wspaniały cel i maszt pokazujący wielkość. W tamtych czasach był potrzebny, swoim zasięgiem sygnał obejmował całą Europę, a w niektórych przypadkach nawet Ziemię (głównie nocą przy sprzyjających warunkach propagacji fal radiowych). Dziś zapomniano o potrzebie i istnieniu tego miejsca. W dzisiejszych mediach nie poświęcono nawet minuty, aby przypomnieć o tak wielkim sukcesie i maszcie, który przeszedł do księgi rekordów swoją wysokością.

 

„W dniu 8 sierpnia 1991 r. o godzinie 19:10 najcudowniejszy twór polskiej myśli technicznej, wzniesiony rękoma polskich specjalistów, przestał istnieć. Powaliła go głupota ludzka, brak odpowiedzialności i szacunku do rzeczy wielkich, nie tylko wymiarami, brak wyobraźni i przewidywania następstw jakie pociąga za sobą bezmyślność. Runął maszt-antena o wysokości 646 metrów, który wrósł w krajobraz tej mazowieckiej ziemi, wpisany do Księgi Rekordów Guinnessa, jako najwyższa budowla inżynierska świata. Przetrwał 17 lat spełniając swe zadanie dla wszystkich polskich serc w całym kraju i daleko poza jego granicami. Złośliwy dziennikarz napisał: padł rekord Guinessa na ziemię. A ja dodaję, że pomogła mu w tym interwencja ludzi.”

 

Napisał Kierownik Radiofonicznego Centrum Nadawczego w Konstantynowie, inż. Zygmunt Grzelak, w nocy z 8 na 9 sierpnia 1991 roku w dzienniku radiostacji

 

 

 

 

„...Aby mowa polska w całym kraju i daleko poza jego granicami słyszana była...”

 

Takie hasło znajduje się do dziś w sali nadajników w Konstantynowie

 

 

 

Pomysł na artykuł powstał ponad 3 lata temu. W tamtym czasie było coraz mniej materiału na ten temat. Cieszymy się, że od pewnego czasu istnieje obszerna strona internetowa poświęcona temu zagadnieniu, która bardzo szczegółowo dokumentuje historię tego obiektu. Serdecznie zapraszamy zainteresowanych: www.rcnkonstantynow.pl

 

 

Materiał video

 

Poniżej zebraliśmy materiały video znalezione na serwisie Youtube poświęcone nieistniejącemu już dziś Radiofonicznemu Centrum Nadawczemu w Konstantynowie wraz z masztem. Niestety nie zachowało się ich za wiele.