"Milczenie" – Scorsese i jego kontemplacja nad sensem wiary - Recenzje filmów

Czyżby doświadczony i utalentowany Martin zawiódł jednak na całej linii? Nie. Spokojnie. Aż tak źle nie jest. Choć z drugiej strony, temu opus magnum, jakim miała być dla reżysera opowieść o prześladowaniach chrześcijan w XVII-wiecznej Japonii, daleko do filmu, który każdemu widzowi głęboko zapadnie w pamięci. Porusza niełatwą, delikatną problematykę, a jego odbiór i ostateczna ocena będzie zależała przede wszystkim od osobistej kwestii podejścia do wiary w Boga. Dla katolików może być niezwykłym przeżyciem, mistycznym doświadczeniem. Agnostycy tylko na chwilę zadumają się nad istotą religii, a ateiści pozostaną przy swoim zdaniu, że „Milczenie” to obraz jednowymiarowy.

 

Jak bardzo kochasz Boga? Jak bardzo wierzysz? Ile jesteś w stanie poświęcić w jego imię i stać się męczennikiem? Scorsese stawia fundamentalne pytania, a my musimy znaleźć odpowiedzi. Tylko problemem tego filmu jest to, że nie angażuje na tyle, aby wszyscy tuż po seansie zapragnęli usiąść i takowych wyjaśnień poszukać. „Milczenie” jako adaptacja powieści Shūsaku Endō najlepiej wypada od strony formalnej. O to nie ma co się martwić. Twórca „Taksówkarza” marzył o jej nakręceniu wiele lat. Wiele lat trwały też przygotowania. Pojawiły się trudności. Ale dopiął swego.

 

Scorsese zaprasza na japońską prowincję. Mamy XVII wiek. Z Portugalii potajemnie przybywają dwaj jezuiccy księżą: ojciec Rodrigues i ojciec Garupe. Ich misja to odnalezienie dawnego mentora – Ferreiry i sprawdzenie, czy prawdą jest, że ów, wielce oddany Bogu, nauczyciel zbłądził, dokonując aktu apostazji. Wraz z nimi trafiamy do małej wioski, w której mieszkańcy są gorliwymi chrześcijanami. Jezuici udzielają spowiedzi, odprawiają msze, lecz ktoś donosi o ich wizycie. Władze już wiedzą. Pętla się zaciska…

 

Film zaczyna się od uderzenia w samo podbrzusze. Obserwujemy tortury, jakim są poddawani inni księża (wlewanie wrzątku do gardła) oraz przemianę Ferreiry. I ten początek robi wrażenie. Okrucieństwo jest pokazane dość dyskretnie, bez epatowania drastycznymi ujęciami. Z każdą kolejną sceną jest coraz ciekawiej, jednak tylko wizualnie. Czuć, że jesteśmy w Japonii tamtego okresu. Obiektyw kamery nominowanego do Oscara Rodrigo Prieto fotografuje szerokie pejzaże, przybliża i oddala zmęczone twarze, pokazuje skąpane w deszczu błotniste pola i ziemie, na których stoją stare chatynki. Gorzej z treścią. Ta warstwa kuleje niczym japoński żebrak cierpiący na płaskostopie. Mówi się, że „milczenie jest złotem, a mowa srebrem”. Niestety, w tym filmie jest za mało ciszy, a za dużo napuszonych dialogów, górnolotnych monologów, średnio wiarygodnych rozterek duchowych oraz natrętnego głosu narratora.  

 

Przez większość czasu rozgrywa się walka o duszę Rodriguesa. Widzimy jego cierpienie. Wątpliwości. Bolesne wybory. Przegra czy pozostanie sobą, twardo przeciwstawiając się polującemu na prostych wieśniaków (wyznawców chrześcijaństwa) inkwizytorowi ? Często, a nawet zbyt często, reżyser powtarza tu symboliczny motyw stąpania po tabliczce z wizerunkiem Jezusa Chrystusa (tzw. fumi-e). Prześladowani wahają się i dokonują wyboru: albo na nią nadepną i unikną tortur, albo do końca zgodnie z sumieniem i umiłowaniem Boga, nie zdradzą własnej wiary. Waha się w końcu sam ojciec Rodrigues.

 

Może gdyby aktorsko film stał na wyższym poziomie, to widz by bardziej uwierzył w te zmagania. Wsiąkł w duszę głównego bohatera. Poznał od wewnątrz targające nim emocje. Ale jest inaczej. Andrew Garfield za bardzo wczuł się w swoją rolę, przez co kroczy w niebezpieczne rejony groteski (patrz: scena odbicia twarzy w tafli wody). Ma się wrażenie, iż gra podobnie jak w „Przełęczy ocalonych”. Tam był żołnierzem, który w dłoni zamiast karabinu dzierżył Biblię. I przekonywał. Tu jest głęboko oddanym Stwórcy księdzem. I, mimo że kreuje tę postać na jeszcze bardziej wyrazistych tonach, to w pewnym momencie zaczyna być dla widza kimś… obojętnym. Adam Driver z kolei jako ojciec Garupe do zagrania nie ma pawie nic. Równie dobrze mogłoby go zabraknąć. A Liam Neeson w roli ojca Ferreiry jest Neesonem mentorem, jakiego pamiętamy z wielu wcześniejszych filmów (wielka szkoda, że nie został nim Daniel-Day Lewis). Na ich tle wybija się Yôsuke Kubozuka odgrywający niejednoznaczną postać Kichijira – wcielenia Judasza oraz nieco karykaturalny Issei Ogata, czyli wspomniany inkwizytor Inoue.

 

„Milczenie” to kino o nieśpiesznym tempie, ale jednak zbyt rozwleczone i miejscami nużące. Zachwyca pięknymi zdjęciami i perfekcyjnym montażem. Zawodzi nijakim aktorstwem i fabularnymi zagrywkami. Scorsese za bardzo ufa jednej stronie medalu, sugerując, że tylko nasz Bóg jest tym właściwym, a Budda jest tym złym. Chciałoby się więcej obiektywnego punktu widzenia i dowodów, że religia ogólnie bywa ogłupiająca. Wadą filmu jest również wszechobecny język angielski (porozumiewa się nim nawet zwykły japoński dozorca) i nieudany akcent aktorów wcielających się w portugalskich jezuitów. Przez to słabo wyeksponowane są ważne przecież w takim obrazie różnice kulturowe.  

 

W realistyczno-mistycznym „Ostatnim kuszeniu Chrystusa” reżyser świetnie przedstawił życie Jezusa jako człowieka z wieloma problemami, ciągle szukającego i błądzącego, ale w „Milczeniu” przedobrzył. I dlatego szczerze wolę wyluzowanego Martina Scorsese podglądającego hedonistyczne życie gangsterów i maklerów giełdowych niż kontemplującego nad sensem wiary. W tej materii jeszcze nigdy nie zawiódł…

 

Ocena: 6,5/10

 

źródło: YouTube.com (Standardowa licencja)

 

 

*Recenzja ukazała się również na portalu Centrum Sceny.pl

Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą Altao.pl. Kup licencję