"Pięć lat kacetu" – O tym jak Stasiek przetrwał piekło - Recenzje książek

Publikacja ma formą pamiętnika. Grzesiuk rozpoczął nad nią pracę po zakończeniu wojny za namową znajomych (pierwsze wydanie to 1958 rok). Opisał swój aż pięcioletni pobyt w hitlerowskich obozach zagłady. Tak, tak, to nie żaden żart. Jak to możliwe, że Stasiek tyle wytrzymał? Na to pytanie są dwie odpowiedzi. Po pierwsze jako rodowity warszawiak wychowujący się na Czerniakowie był „latarnikiem z głową” (czyt. spryciarzem) i po zamknięciu najpierw w Dachau, następnie w Mauthausen i Gusen odważnie mówił: „Ja się do obozu nie prosiłem i robić nie będę”. Po drugie starał się myśleć pozytywnie i czuć się jakby był u cioci na imieninach, a nie w strasznej mordowni.  

 

Ale chwila, są tacy czytelnicy, szczególnie młodzi, którzy zapewne teraz głośno i zaintrygowani będą się domagać wyjaśnień, kim był ten jegomość, obozowy markierant.

 

Do dziś wielu ma go w pamięci przede wszystkim jako „barda z Czerniakowa”. To właśnie on spopularyzował gwarę warszawską i niniejszy folklor, grając na m.in. mandolinie i śpiewając pieśni warszawskie: „Bal na Gnojnej”, „Czarna Mańka” czy „Siekiera, motyka”. Urodził się 1918 roku w okolicach Chełma. Mając dwa lata, przeprowadził się wraz z rodzicami do stolicy. Dorastając, uczył się prawa ulicy, i nie bez powodu był tzw. chłopcem z ferajny. Jak trzeba było, to i zakombinować potrafił, i „posłać bombę”, jeśli się komuś należało. Uczył się na elektryka. Po wybuchu wojny, będąc już dwudziestojednoletnim młodzieńcem, działał w polskich podziemnych siłach zbrojnych.

 

Ktoś zdradził. Gestapo deptało mu po piętach (ścigało za posiadania broni). Nie udało się ukryć. Stasiek wpadł podczas łapanki. Wysłano go początkowo na roboty przymusowe do Niemiec, a później, w pierwszej połowie 1940 roku, przewieziono do obozu koncentracyjnego w Dachau (za ucieczkę z gospodarstwa niemieckiego). I tutaj Grzesiuk startuje ze swoim pamiętnikiem. Do mety droga daleka …

 

Spokojnie, to chłopak nie w ciemię bity. Nie przeraziły go nawet zbytnio słowa komendanta, którymi ten powitał nowo przybyłych więźniów: „Tu są żywi, ale już umarli”. Co więcej, śmiał się z hasła wiszącego nad bramą, że „praca czyni wolnym”. Poczuciem humoru jednał sobie ludzi, a dzięki tężyźnie fizycznej i twardej pięści zdobył szacunek kolegów z obozowego bloku i mógł być w miarę bezpieczny – przynajmniej nie groziło nic ze strony silnych i starszych. Bo z panami z SS lepiej nie zadzierać, skoro nawet za wszy na ubraniu można było szybko zginąć. W Dachau spędził kilka miesięcy, później został przeniesiony do Mauthausen i Gusen (w 1941). I znowu krzyki, i znowu bicie, i ciężka „praca”. Musiał słowo strach zamknąć w „metalowej grubej szafie” i wierzyć, wierzyć, że kiedyś nadejdzie wolność.

 

Grzesiuk podzielił „Pięć lat kacetu” na trzy rozdziały. Od najkrótszego do najdłuższego. Oczywiście, każdy z nich to historia pobytu w wyżej wspomnianych kacetach. Barwnym, aczkolwiek prostym i prawdziwym językiem przedstawił własne doświadczenia, jak i próby przeżycia innych. Przybliżył, jak wyglądała obozowa hierarchia: od muzułmanów po blokowych, kapo i prominentów. W jaki sposób wykańczano chorych i niepotrzebnych, jak wyglądały dni w tym „domu wariatów”, w którym bez przerwy czaiła się śmierć. Kto miał większe szanse, a kto zerowe? Stasiek stosował tu, z dobrym skutkiem, umiejętności zdobyte w czasie dojrzewania w warszawskiej dzielnicy. Byle utrzymać się przy życiu i przy tym zachować resztki honoru. Zdobyć po cichu jedzenie, ale podzielić się ze słabszymi, unikać pracy, ale nie narażać na ryzyko współwięźniów z bloku. Czasem w książkę wkrada się „chaos”. Autor raz cofa się, raz wybiega do przodu, a to zapomni jakieś nazwisko, a to przypomni sobie jakieś wydarzenie, dlatego czytanie nie zawsze jest „przyjemne”.

 

Tak łatwo nam osądzać postępowanie innych, jednak gdy dotyczy to osadzonych w obozach koncentracyjnych, należy powstrzymać się od krytyki, gdyż, jak powiedział Grzesiuk: „To jest celem obozów, żeby zanim ludzie umrą z głodu i przemęczenia, zamienić ich przedtem w bydło, upodlić, wyzuć z wszystkiego, co ludzkie”.

 

Stanisław Grzesiuk przetrwał. W maju 1945 roku razem z garstką ocalałych, został wyzwolony przez Amerykanów. W lipcu powrócił na łono swej małej warszawskiej ojczyzny. Ożenił się, doczekał dwójki dzieci. Niestety, w wyniku powikłań związanych z gruźlicą płuc, której pierwsze symptomy dały znać pod koniec lat 40., a którą zaraził się w ciężkich obozowych warunkach, mimo leczenia i operacji, zmarł w 1963 roku. Pochowano go na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

 

Ocena książki: 8/10

 

źródło: YouTube.com (Standardowa licencja)

 

Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą Altao.pl. Kup licencję