Gala, podczas której wręczono Nike, miała miejsce w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego, a jej transmisję można było obejrzeć w telewizji TVN 24.

 

Kilka słów o Bronce i jej książce

 

Skąd taki wybór? Dla niektórych może się on wydawać zaskoczeniem, ale jak przyznał przewodniczący jury Tomasz Fiałkowski, za tym wyborem przemawiało kilka powodów. Po pierwsze, co już można przeczytać we wstępie artykułu, „Nakarmić kamień” (swoją drogą bardzo intrygujący tytuł) to reprezentant niełatwego gatunku, jakim jest proza poetycka. A po drugie to mocny, wyrazisty, oryginalny debiut – bogaty językowo i obrazowy.

 

„Nakarmić kamień” to tom ponad czterdziestu krótkich próz poetyckich. Opowieści, w których ukazani/ne są ludzie i przedmioty, wydawać by się mogło, ot zwykli i zwykłe, acz, kiedy przyjrzeć się im bliżej, okazuje się, że skrywają w sobie mnóstwo emocji, a także wspomnień. Autorka przygląda się i dogłębnie bada wzajemnie relacje łączące ludzi i rzeczy (zmarli „zatrzymani” w przedmiotach).

 

W książce nie brakuje pochwały wyobraźni, groteski, wizyjnych obrazów, i – co więcej – Nowicka ucieka w niej od taniego sentymentalizmu. To także opowieść o wchodzeniu dziecka w dziwny świat ludzi i rzeczy, o uczeniu się i poznawaniu granic między różnymi sposobami istnienia. Sporo tu emocji, cielesności i doświadczania cudzej śmierci. Oczywiście nie jest to pozycja dla każdego czytelnika. Wielbiciele beletrystyki, szczególnie kryminałów i fantastyki, raczej nie sięgną po ten tytuł chętnie. Ale koneserzy literatury w jej szerokim pojęciu będą zapewne debiutem Bronki Nowickiej, jeśli nie zauroczeni, to przynajmniej usatysfakcjonowani. Inni mogą zainteresować się książkami, które konkurowały w finale z „Nakarmić kamień” o główne wyróżnienie, w tym „1945. Wojna i pokój” (nagroda Nike od czytelników Gazety Wyborczej).

 

Bronka Nowicka to kobieta o wielu talentach. Urodziła się w 1974 roku w Radomsku. Jest nie tylko poetką, ale także reżyserką i scenarzystką, absolwentką łódzkiej Filmówki i ASP w Krakowie (sztuki wizualne; wydział malarstwa). Jej etiuda pt. „Tristis” była obsypana nagrodami na międzynarodowych festiwalach szkół filmowych. Poza reżyserowaniem spektakli teatralnych oraz dwóch sezonów popularnego programu „Superniania” Nowicka eksperymentowała też z nowymi mediami – udowodniła, jak bardzo przydatnym narzędziem w sztuce może stać się tomograf komputerowy!

 

Warto dodać jeszcze, że jej książka „Nakarmić kamień” poza nagrodą Nike, otrzymała również nagrodę za debiut roku w XII Ogólnopolskim Konkursie Literackim „Złoty Środek Poezji”.

 

Podczas gali i odebrania Nike, Bronka Nowicka wypowiedziała ważne słowa na temat swojej książki: „Nie pragnę, żeby martwe rzeczy były żywe. Chciałabym, żeby żywi ludzi byli mniej martwi. O tym jest dla mnie ta książka”. A dziennikarzom dodała: „Napisać jedną myśl, to jakby rąbać w lesie ścieżkę. Piszę bardzo długo, pisze mi się niesłychanie trudno. Bardzo to lubię, bardzo dobrze czuję się, pisząc, ale jest to też dla mnie bardzo trudna materia, trudna droga wyrażania się. Język jest dla mnie niesamowicie materialny, dotykalny”.

 

Napisać jedną myśl, to jakby rąbać w lesie ścieżkę… Chyba wszyscy pisarze, i ci doświadczenie, i początkujący podobnie określiłoby pracę nad tekstem.

 

Czy książka „Nakarmić kamień” faktycznie była najlepszą pozycją wśród nominowanych? Nie wszyscy podzielają wybór jury, ale ważne, że poszli oni pod prąd, przyznając wyróżnienie publikacji należącej do rzadkiego gatunku – jakże refleksyjnego i metaforycznego.

 

Jakie książki były konkurentkami dla „Nakarmić kamień”?

 

W finale Nike znalazły się także następujące tytuły: „1945. Wojna i pokój” (wydawnictwo Agora) Magdaleny Grzebałkowskiej, „Tatuaż z tryzubem” (wydawnictwo Czarne) Ziemowita Szczerka, wiersze Piotra Matywieckiego „Którędy na zawsze” (Wydawnictwo Literackie), tomy prozatorskie Macieja Płazy „Skoruń” (W.A.B.) i Weroniki Murek „Uprawa roślin południowych metodą Miczurina” (wydawnictwo Czarne) oraz esej Renaty Lis „W lodach Prowansji. Bunin na wygnaniu” (wydawnictwo Sic!).

 

„1945. Wojna i pokój” Grzebałkowskiej (wcześniej napisała m.in. słynną biografię „Beksińscy. Portret podwójny”) to intrygujący reportaż, historia losów ludzi, świadków dramatycznych wydarzeń roku 1945, gdy na polskie ziemie wkroczyła nowa sowiecka władza.

 

„Tatuaż z trybutem” to także idealna publikacja dla miłośników, może nie tyle skomplikowanej historii, co skomplikowanej kultury państwa ukraińskiego – jego specyfice itp. O tzw. prozachodniej i prowschodniej Ukrainie. O podziałach i najnowszych tragicznych wydarzeniach.

 

„Którędy na zawsze” to kilkadziesiąt wierszy o filozoficznej wymowie. Utwory opowiadającej i starające się odpowiedzieć na pytania o ludzkiej naturze i egzystencji.

 

„Skoruń” Płazy jest zbiorem opowieści o lękliwym żegnaniu się z dzieciństwem, pracy na roli, tęsknocie i inicjacji. Tytułowy Skoruń to młody, dorastający chłopiec, łobuz, żyjący w latach 80. XX wieku gdzieś na Sandomierszczyźnie, nad Wisłą.

 

„Uprawa roślin południowych metodą Miczurina” (cóż za długi i dziwny tytuł) to niecodzienne połączenie onirycznego klimatu z surrealizmem. W tym zbioru opowiadań autorka przenosi czytelnika do świata snów, gdzie zapach ma swój kolor. Poza poruszaniem się na pograniczu jawy i snu, mamy też tutaj opowieści o zdrowiu i chorobie umysłowej, o życiu i śmierci.

 

„W lodach Prowansji” to z kolei pierwsza w Polsce książka o niezwykłym życiu Iwana Bunina – pisarza, wokół którego narosło wiele teorii i nieporozumień. Nie brakuje tu m.in. miłości do Galiny Kuzniecowej, prawdziwym stosunku Bunina do Rosji po drugiej wojnie światowej; nagonce na niego prowadzonej przez agenturę sowiecką we Francji i Stanach Zjednoczonych itp.

 

Przypomnimy raz jeszcze, że Nike jest nagrodą za najlepszą książkę roku minionego (przyznawaną od 1997 roku). Zwycięzca poza statuetką dłuta Gustawa Zemły oraz – nowość – fotografią z własną podobizną, otrzymuje też 100 tys. zł. Fundatorami są „Gazeta Wyborcza” i Fundacja Agory.

 

http://www.nike.org.pl/