Tydzień Noblowski 2018 zakończony – komu i za co przyznano prestiżowe nagrody? - Kultura

Zgodnie z obowiązującą tradycją i zasadami sekretarz najpierw ogłosił zwycięzcę w kategorii medycyna. Następnie, we wtorek Komitet Noblowski przyznał nagrodę z fizyki, a w środę z chemii. W czwartek natomiast drzwi do gmachu Akademii Szwedzkiej były zamknięte na klucz. Wszystko przez pewnego francusko-szwedzkiego reżysera i fotografika. To niejaki Jean-Claude Arnault – mąż członkini Akademii Katariny Frostensen. Właśnie tego pana oskarżono o gwałt i molestowanie aspirujących artystek i… o to, iż był źródłem przecieków o laureatach literackiego Nobla.

 

W 2019 roku mieliśmy poznać za dwa nazwiska w tej dziedzinie. Oczywiście pod warunkiem, że Akademia załagodzi wewnętrzny konflikt. Ale wszystko wskazuje na to, że tak się nie stanie. Po ujawnieniu skandalu w Akademii zostało tylko 10 z jej 18 członków – 4 oficjalnie odeszło, a kolejnych 4 po prostu przestało uczestniczyć w obradach, a należy wiedzieć, że kworum wynosi 12 głosujących!

 

Nie ma co się martwić. Dodajmy, iż grupa ludzi kultury stworzyła Nową Akademię i postanowiła przyznać „alternatywnego Nobla”. Mimo iż sam sens powołania nowej nagrody jest krytykowany, to jednak dobrze, że zostanie ona przyznana. Laureat tego wyróżnienia ma zostać ogłoszony 12 października. Wśród nominowanych jest m.in. Neil Gaiman – popularny autor powieści fantastycznych, m.in. „Gwiezdnego pyłu”. Początkowo szanse miała także nasza Olga Tokarczuk.

 

Podsumujmy krótko inne tegoroczne kategorie:

 

Nagroda Nobla – Medycyna i Fizjologia

 

Japończyk Tasuko Honjo i Amerykanin James P. Allison (źródło: youtube.com/screenshot)

 

W poniedziałek 1 października uhonorowano dwóch naukowców. Zostali nimi Japończyk Tasuko Honjo i Amerykanin James P. Allison. To właśnie oni są pionierami nowej walki z rakiem – tzw. immunoterapii. Profesorowie odkryli, w jaki sposób można kontrolować dwa różne receptory białkowe (CTLA-4 i PD-1) pełniące rolę hamulców i znajdujące się w limfocytach, czyli podstawowych komórkach ludzkiego układu odpornościowego. Taka kontrola pobudzi ten układ od działania (czyt. do bitwy z nowotworem!).

 

Immunoterapia - receptory białkowe (źródło: wikimedia.org)

 

Daje to dużą nadzieje w niedalekiej przyszłości dla chorych na czerniaka i inne typy nowotworów. Honjo i Allison będą chcieli zmapować cały układ odpornościowy, programując go tak, aby atakował tylko komórki niepożądane w naszym ciele.

 

Nagroda Nobla – Fizyka

 

 

W tym roku postawiono na technologię laserową. A nagroda z fizyki została podzielona na pół. Jeden z wyróżnionych to pochodzący z USA Arthur Ashkin. A drugim laureatem jest… duet naukowców. To Francuz Gerard Morou i Kanadyjka Donna Strickland. Ashkin stworzył optyczne szczypce i opracował ich zastosowanie. Natomiast Morou i Strickland opracowali technologie wykorzystania ultrakrótkich optycznych impulsów o wysokiej intensywności.

 

W takie laserowe szczypce Ashkina można np. chwycić bakterie, wirusy i inne mikroorganizmy. I następnie szczegółowo je zbadać i sprawdzić ich interakcje z komórkami!

 

Autor ilustracji: Niklas Elmehed

 

Morou i Strickland wiedzą jak impulsowo wzmacniać promień laserowy. I dzięki temu dokładniej filmować i obserwować dany obiekt. Wcześniej problem polegał na tym, że wraz ze skracaniem impulsów zmniejszała się też moc lasera. Nowa opracowana przez duet metoda CPA (chirped pulse amplification) pozwala na zachowanie mocy bez rezygnacji z dokładności! Wtedy można wykorzystać lasery w działaniu z elektronami m.in. w medycynie (chirurgii oraz onkologii).

 

Donna Strickland (źródło: wikimedia.org/fot. Laurence L. Levin)

 

Warto dodać, że Donna Strickland to trzecia kobieta w historii, która dostała Nagrodę Nobla z fizyki!

 

Poprzednie otrzymały: Maria Skłodowska-Curie w 1903 za pracę nad promieniotwórczością oraz Maria Göppert-Mayer w 1963 za odkrycia związane z powłokowym modelem jąder atomowych.

 

Nagroda Nobla – Chemia

 

Frances H. Arnold, George P. Smith i Gregory P. Winter (źródło: youtube.com/screenshot)

 

W tej dziedzinie również podzielono nagrodę Nobla na połowę. Zdobyli ją Amerykanka Frances H. Arnold – piąta w historii kobieta wyróżniono z chemii oraz panowie Gregory P. Winter i George P. Smith.

 

Frances H. Arnold uhonorowano proces „sterowanej ewolucji enzymów” wykorzystywanych m.in. w bezpiecznej dla środowiska produkcji leków oraz biopaliw.

 

W 1993 roku Frances przeprowadziła swój pierwszy udany eksperyment z kontrolowaną ewolucją enzymów (białek, które katalizują chemiczne reakcje). W kolejnych latach doskonaliła tę metodę, którą obecnie używa się w przemyśle chemicznym.

 

George P. Smith w latach 80. XX wieku opracował z kolei metodę fagowej ekspresji peptydów. Dzięki niej wirusy żywiące się bakteriami używane są do wpływania na tworzenie się nowych białek. 

 

Gregory P. Winter wykorzystał metodę kolegi i wprowadził ją w nowy etap – użył jej do kontrolowania ewolucji przeciwciał, aby tworzyć nowe leki. 

 

Dziś dzięki fagowej ekspresji peptydów skuteczniej walczy się m.in. z artretyzmem, łuszczycą i stanami zapalnymi jelit!

 

Pokojowa Nagroda Nobla

 

Nadia Murad i lekarz Denis Mukwege (źródło: youtube.com/screenshot)

 

Laureatami tegorocznej Pokojowej Nagrody Nobla nieoczekiwanie zostali: kongijski lekarz Denis Mukwege i jazydka pochodząca z Iraku Nadia Murad. Zarówno Mukwege, jak i Murad pragną położyć kres przemocy seksualnej jako broni w konfliktach zbrojnych!

 

Młodziutka 21-letnia Nadia Murad jest działaczką społeczną oraz ambasadorka dobrej woli ONZ ds. ofiar handlu ludźmi. Co istotne sama została ofiarą przemocy seksualnej. Uprowadzona w 2014 roku przez ISIS, w więzieniu spędziła trzy miesiące. Tam była wielokrotnie bita i gwałcona. Na szczęście udało się jej uciec, a dramatyczne wydarzenia opowiedziała publicznie rok później przed Radą Bezpieczeństwa ONZ.

 

Denis Mukwege to 63-letni ginekolog. Specjalizuje się w leczeniu ofiar gwałtów zbiorowych które rozpowszechniły się w czasie II wojny domowej w Kongu. Do jego kliniki w mieście Bukavu zgłaszają się tysiące ofiar przemoc seksualnej (szacuje się, że około 200 000 kobiet w Kongo padło ofiarami gwałtów). Oprócz pomocy medycznej szpital udziela pomocy psychologicznej, prawnej i prowadzi działalność edukacyjną! Mukwege był już nominowany do Nagrody Nobla. Poza tym zdobył też m.in. Nagrodę Praw Człowieka. W 2012 roku próbowano go zabić. Teraz mieszka w szpitalu pod stałą ochroną żołnierzy kontyngentu ONZ.

 

Ten wybór, choć słuszny, budzi kontrowersje wśród prawicowych publicystów. Gdyż samo hasło „walki z seksualną przemocą” może się im kojarzyć z wypaczeniami akcji #metoo.

 

Nagroda Nobla – Ekonomia

 

Nobel z Ekonomii (źródło: youtube.com/screenshot)

 

W tej dodatkowej kategorii stworzonej w 1969 roku przez Bank Szwecji, Nobla otrzymali dwaj Amerykanie: William D. Nordhaus oraz Paul M. Romer. Panowie opracowali metody, które pozwalają szukać balansu między dobrostanem ludzkości a stanem środowiska naturalnego. Inaczej mówiąc chodzi o zrównoważony wzrost w globalnej gospodarce i dobrobyt światowej populacji.

 

Nordhaus badał wpływ rozwoju gospodarczego na klimat, ale też i klimatu na gospodarkę. Romer z kolei zajmował się wpływem innowacji na gospodarkę oraz matematycznym przedstawieniem gospodarek, w których zmiany technologiczne wynikają z celowych działań ludzi: badań i rozwoju.

 

Do dziś Nagrodę Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych przyznano 49 razy, honorując 79 laureatów, których wybiera grono złożone z profesorów Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk.

 

*Artykuł inspirowany