Laureaci Nagrody Nobla 2017 – krótkie podsumowanie - Kultura

FIZJOLOGIA i MEDYCYNA

 

Jako pierwszym, 2 października, Nagrodę Nobla przyznano trzem Amerykanom w kategorii Fizjologia i Medycyna. Są to: Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash oraz Michael W. Young. Pracujący na różnych uniwersytetach panowie otrzymali wyróżnienie za wyjaśnienie mechanizmu molekularnego kontroli rytmu dobowego. Ogólnie mówiąc, pracowali nad funkcjonowaniem zegara biologicznego człowieka i świadomością znaczenia odpowiedniej higieny snu.

 

Zegar biologiczny człowieka (źródło: wikimedia.org)

 

A dokładnie, chodzi o zespół sterowanych genami procesów biochemicznych w komórkach i tkankach, który reguluje najważniejsze procesy biologiczne i funkcje naszego organizmu, m.in. poziom hormonów, sen, temperaturę ciała, a także metabolizm. Pozwala on precyzyjnie zaadaptować naszą fizjologię do różnych faz dnia oraz zsynchronizować procesy życiowe organizmów z cyklicznymi zmianami zewnętrznych warunków środowiska.

 

FIZYKA

 

3 października przyznano Nobla z Fizyki. Otrzymali go: Rainer Weiss, Barry C. Barish i Kip S. Thorne za wkład w prace nad detektorem LIGO i obserwacje fal grawitacyjnych.

 

Dzięki nim po raz pierwszy zaobserwowano (we wrześniu 2015) fale grawitacyjne w kosmosie, co może oznaczać rewolucję w astrofizyce. Powstają one w wyniku zderzenia dwóch czarnych dziur.

 

Fale grawitacyjne (źródło: https://asd.gsfc.nasa.gov)

 

W przypadku morskich fal ośrodkiem ich rozchodzenia jest woda. W przypadku fal akustycznych jest nim powietrze. Gdy natomiast mowa o falach grawitacyjnych, tym ośrodkiem jest czasoprzestrzeń, znana z ogólnej teorii względności Alberta Einsteina.

 

Taka rozchodząca się fala grawitacyjna powoduje ścieśnianie i rozszerzanie się wszystkich czterech wymiarów tej czasoprzestrzeni. Jeśli bardzo dokładnie mierzymy upływ czasu i odległość ramion detektorów (są zbudowane w kształcie krzyża, pod kątem prostym), możemy wtedy precyzyjnie sprawdzić, czy jakaś fala zaburza tę odległość. Te zaburzenia długości mierzą detektory LIGO i Virgo. W prostych słowach tłumacząc: niekiedy złoży się  tak, że przez naszą planetę przejdzie fala grawitacyjna, a detektory LIGO i Virgo wówczas ją zobaczą. Dotarcie słabego echa tych fal do detektora LIGO zajęło 1,3 mld lat!

 

CHEMIA

 

4 października Komitet Noblowski przyznał nagrodę w dziedzinie Chemii. Otrzymali ją: Richard Henderson z MRC Laboratory of Molecular Biology w Cambridge Wielkiej Brytanii; pochodzący z Niemiec, ale pracujący w Columbia University w USA Joachim Frank oraz Jacques Dubochet z Uniwersytetu z Lozanny w Szwajcarii.

 

Cząsteczki białka (źródło: wikimedia.org)

 

Zaszczytne wyróżnienie przypadło im za prace związane z obrazowaniem dużych cząsteczek biologicznych w rozdzielczości prawie atomowej, w trójwymiarze. Właśnie dzięki ich badaniom udało się w ostatnich latach poznać strukturę różnych cząstek, zarówno białek powodujących oporność na antybiotyki, jak i powierzchnię tzw. wirusa Zika (najbardziej zagrażający kobietom w ciąży). Osiągnięcia Hendersona, Franka i Dubocheta zadecydowały o podstawowym zrozumieniu chemii życia, a co za tym idzie, o opracowywaniu nowych leków.

 

LITERATURA

 

5 października poznaliśmy nazwisko laureata Nagrody Nobla w kategorii Literatura. Został nim Brytyjczyk pochodzenia japońskiego Kazuo Ishiguro (źródło zdjęcia: wikimedia.org), znany choćby z przeniesionej na duży ekran powieści pt. „Okruchy dnia” z Anthonym Hopkinsem (8 nominacji do Oscara). W takich słowach Szwedzka Akademia uzasadniła swój, dla niektórych zaskakujący wybór: „W powieściach o wielkim emocjonalnym ładunku Ishiguro odkrywał głębię kryjącą się w naszym iluzorycznym poczuciu łączności ze światem”.

 

Pisarz urodził się w 1954 roku w Nagasaki w Japonii. Kiedy skończył 5 lat, wraz z rodziną przeprowadził się do Wielkiej Brytanii. Studiował literaturę w prestiżowym Kent. Brytyjskie obywatelstwo otrzymał w 1982 roku, wtedy też zadebiutował powieścią pt. „Pejzaż w kolorze sepii” (opowieść o życiu w Nagasaki kilka lat po II wojnie światowej). Łącznie wydał 8 książek. Sławę zdobył pod koniec lat 80. Za wspomniane rozgrywające się wśród angielskiej arystokracji w przededniu 1939 roku, otrzymał Nagrodę Bookera.

 

Jest wysoce cenionym przez światową krytykę i lubiany przez czytelników na całym świecie. W swoich dziełach sięga do czasów przeszłych, opowiada o współczesności, i również odwołuje się do konwencji futurystycznej i fantasy.

 

Jak sam mówi: „Chciałbym, żeby moja twórczość choć trochę przyczyniła się do polepszenia obecnego klimatu w niepewnych czasach i pokierowała świat w lepszą stronę. To cudowne wyróżnienie, głównie dlatego, że uznano, iż podążam śladem wielkich autorów, którzy żyli przede mną”.

 

Pokojowa Nagroda Nobla

 

6 października w piątek przyznano z kolei niezwykle istotną w dzisiejszych czasach (patrz poczynania Korei Północnej) Pokojową Nagrodę Nobla. Otrzymała ją ICAN, czyli Międzynarodowa Kampania na rzecz Zniesienia Broni Nuklearnej. To jedna z najważniejszych tego typu organizacji pozarządowych, która walczy o likwidację broni atomowej na świecie. W jej skład wchodzą przedstawiciele z około 100 krajów. W ostatnich latach ICAN przyczyniła się do zmiany kierunku w staraniach o całkowite zniesienie bomb nuklearnych.

 

Logo (źródło: wikimedia.org)

 

EKONOMIA

 

9 października przyznano jeszcze ekonomicznego Nobla ufundowanego przez Bank Szwecji. A otrzymał go Amerykanin Richard H. Thaler za naukowy wkład w rozwój ekonomii behawioralnej, czyli za pionierskie osiągnięcia w wypełnieniu luki między ekonomią a psychologią.

 

Thaler badał konsekwencje zachowań społecznych i tego, jaki wpływ ma psychologia na indywidualne decyzje, a co za tym idzie na rynki finansowe. Jego analiza przyda się nam w życiu codziennym.

Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą Altao.pl. Kup licencję