"Diuna" – Na pustynnej planecie, gdzie strach zabija duszę - Recenzje książek

Na początek poproszę Was o wybaczenie i wyrozumiałość. Nie mam słów, aby wyjaśnić, dlaczego tak długo zwlekałem z sięgnięciem po opus magnum Herberta. Może dlatego, że od odległych galaktyk, kosmicznych podróży, nowoczesnych technologi i obcych planet, wolałem proste i „przyziemne” problemy ludzi, którzy magią i mieczem chronią się przed kroczącym, pełzającym i fruwającym złem. Cóż. Lepiej późno niż wcale. Jaka jest więc „Diuna” w moim odczuciu? Oceniając obiektywnie, można ją nazwać dziełem wybitnym. Ale kiedy dochodzą osobiste, wygórowane oczekiwania, wrażliwość i zwracanie uwagi na styl pisarski, to nota 10/10 zaczyna „drżeć w posadach”.

 

Okładka (źródło: iskry.com.pl)

 

W miejscowej bibliotece mieli tylko jeden egzemplarz. Podzielone na dwie części wydanie z 1985 roku (Iskry). Wyblaknięta czcionka, pożółkłe kartki, specyficzny zapach – zalety powodujące, że czas spędzony z książką jest niezapomnianym przeżyciem. Nigdy żaden e-book nie zastąpi papierowych „braci”, a szczególnie tak starych wydań. I z jednej strony faktycznie czytało mi się całość tak, jakbym miał w dłoniach białego kruka: zakurzoną, pokrytą pajęczyną księgę odnalezioną przypadkiem w antykwariacie. Z drugiej przeszkadzała mi zbita, zbyt mała czcionka oraz brak przecinka w zdaniach złożonych przez imiesłowem przysłówkowym (celowe działanie czy błąd redakcyjny?). Na takie elementy można jednak przymknąć oko, wszak najważniejsza jest sama treść.

 

Frank Herbert dzięki „Diunie, początkowo drukowanej w czasopiśmie Analog Science Fact and Fiction, a następnie wydanej w 1965 roku, odniósł wielki sukces. Wystarczy przypomnieć, że krytycy literaccy nagrodzili powieść Hugo i Nebulą (nie ma bardziej prestiżowych wyróżnień dla gatunku science fiction). Zachwyt był więc dużo większy niż w przypadku jego poprzedniego dzieła pt. „Dragon in the Sea”, czyli „fantastycznonaukowego kryminału ze skomplikowanym śledztwem psychologicznym”.

 

À propos psychologii, tej w „Diunie” też nie brakuje. Lecz to nie ten aspekt gra tam pierwsze skrzypce, tylko rozważania nad manipulowaniem historią, ewolucją gatunku ludzkiego, eksperymentami genetycznymi, które prowadzą do powstania nadczłowieka, a także funkcją jaką spełnia religia (Herberta inspirował buddyzm) w życiu społecznym i rolą mesjasza (wybrańca). Weźmy jeszcze pod uwagę tematykę czysto ekologiczną. Sporo tego, jak na jedną powieść. Na szczęście autor potrafi odnaleźć złoty środek między powagą i szaloną wizją, a walorami rozywkowo-przygodowymi. I teraz tak: gdyby obedrzeć fabułę z tych wszystkich ambitnych rozważań, to pozostaje właściwie taka sobie, schematyczna historia. I odwrotnie: gdyby zostawić jedynie filozoficzne momenty i to, co się dzieje w głowie głównego bohatera – wtedy przejście przez książkę byłoby wyprawą przez Saharę przy 50-stopniowym upale. Razem to jednak jakoś działa, choć i tak czyta się niełatwo.

 

Wydając werdykt na temat „Diuny”, nie da się nie porównywać jej do „Solaris” Lema czy „Hyperiona” Simmonsa. Pozycja Franka Herberta jest bardziej monumentalna od tej pierwszej (czyt. wielowątkowa, mająca jednocześnie wyraźny rozmach), ale nieco mniej fascynująca od tej drugiej (poszukiwania budzącej grozę, potężnej istoty). Można próbować także – co wcale nie jest takie proste – wejść w skórę amerykańskiego czytelnika, który zapoznał się z tą publikacją w latach 60. XX wieku. W czasach, kiedy trwał wyścig zbrojeń, świadomość społeczna była nieco inna. Inny był też język i styl pisarski. Herbert ma bogatą wyobraźnię – pięknie opisuje tytułową planetę. Czuć, że ona aż pulsuje. Piasek chrzęści w zębach. Strach rośnie w sercu, gdy zbliża się samum. Jeszcze większy, kiedy nadciągają czerwie – tajemnicze i potężne stworzenia. Na Arrakis nigdy nie pada deszcz, a jedyną szansą na przetrwanie jest pomoc – świetnie, szczegółowo ukazanych – Fremenów. Temu plemieniu i ich kulturze pisarz poświęca zresztą sporo czasu, i robi to w ciekawy sposób – łącznie z oddaniem zasad działania pustynnych strojów.

 

Czerwie (źródło: 7wallpapers.net)

 

Ale chwila panie szanowny drogi recenzencie, a jak wygląda sama fabuła? Kto wie, ten może opuścić poniższy akapit. A kto nie, ten niechaj uważnie czyta i nie obawia się, że ujawnię ważne dla przebiegu wydarzeń, momenty.

 

Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą Altao.pl. Kup licencję