"Chleb i sól" – Pianino i kebab, koszula i dres - Recenzje filmów

W „Ostatnim komersie” debiutant Dawid Nickel także wrzucił bohaterów w środek upalnego lata. Też zaprosił do świata, w którym młodzi ludzie spędzają wolne chwile na leniuchowaniu albo dobrej zabawie. Jednak skupił się na tym, jakie uczucia skrywają w głowie. Uczucia, które mogą odmienić wszystko w jednej sekundzie. Jego film był zmysłowy, operujący na subtelnościach, odważny, zrywający ze stereotypami. Damian Kocur (co na nazwisko!) to kolejny twórca, który mimo że starszy od swoich bohaterów, wie, co siedzi w ich umyśle. Nie. Tutaj nie będzie głośnych dyskotek, narkotycznej jazdy czy erotycznego magnetyzmu. U Kocura pierwsze skrzypce gra… Chopin skonfrontowany z „głosami” ulicy.

 

Kadr z filmu "Chleb i sól" (materiały prasowe/Kino Świat/fot. Tomasz Woźniczka)

 

Kadr z filmu "Chleb i sól" (materiały prasowe/Kino Świat/fot. Tomasz Woźniczka)

 

Precyzując powyższe, to opowieść, gdzie kultura wyższa spotyka się z wulgarnością. Gdzie hip-hopowy freestyle idzie pod rękę z prowincjonalnym wychowaniem, a chęć wyrwania się z kleszczy codzienności bywa niemożliwa do zrealizowania. Widz poznaje w takiej rzeczywistości Tymoteusza. To student warszawskiej Akademii Muzycznej, który po kilku latach powraca na wakacje do rodzinnego śląskiego miasteczka. Nic się nie zmieniło. Czas stoi w miejscu. Jacek woli szlajać się z kumplami po osiedlu niż szlifować umiejętności gry na pianinie i podążać śladami brata. Tymka taka postawa irytuje. Dla niego pobyt w tej małej ojczyźnie to tylko letni przystanek przed podróżą na zachód Europy. Chłopak otrzymał bowiem zagraniczne stypendium, a wcześniej zaprezentował się w telewizji, biorąc udział w prestiżowym konkursie. Rzecz dość niebywała – tym właśnie imponuje znajomym dresiarzom, blokersom o wąskich horyzontach myślowych. Wszyscy wspólnie, a są z nimi także dziewczyna Jacka i dawna sympatia Tymka, spotykają się w nowo powstałym barze w kebabem prowadzonym przez obcokrajowców (prawdopodobnie Turków). Ot, taki wakacyjny chleb powszedni. Ma się jednak wrażenie, że nasz pianista tutaj nie pasuje. Niby też się śmieje, pali fajki itd., lecz wewnętrznie nie zgadza się na pewne zachowania i zaostrzający się konflikt, który staje się osią fabuły.

 

Kocur potrafi budować narastające napięcie. Coś wisi w powietrzu. Widz domyśla się, że prędzej czy później dojdzie do jakiejś dramatycznej sytuacji na linii lokalna młodzież-pracownicy baru. Ale reżyser nie śpieszy się. Najpierw wrzuca rodzajowe scenki: niewinne pluskanie się w jeziorze (tudzież rzece – nie zwróciłem na to dokładnie swojej uwagi), randki w wesołym miasteczku, spożywanie piwa i smakowanie kebabu. Przerywa je poważniejszymi momentami, jak te, w których pierwsze skrzypce dosłownie należą do Tymka. Bardzo zapada w pamięć nauka małego okularnika – przyszłego „wirtuoza”. Naturalność i kontrast scen biją po oczach. Jednak ciągle podskórnie odczuwa się, że na mocne uderzenie trzeba poczekać (choć jego zwiastun już widać w jednej z najlepszych scen w autobusie).

 

Kadr z filmu "Chleb i sól" (materiały prasowe/Kino Świat/fot. Tomasz Woźniczka)

 

Brawa dla Damiana Kocura, że mimo braku doświadczenia z pełnometrażowymi produkcjami (zaczynał od kręcenia krótkometrażówek) tak poprowadził „aktorów”, że Ci w stu procentach przekonująco weszli w buty swoich postaci. Dlaczego aktorów piszę w cudzysłowie? Odpowiedź jest zadziwiająca i oczywista. Bo w tym filmie ich nie ma. Są jedynie naturszczycy. Ludzie bez większego obycia z kamerą, ale na pewno nie tak przestraszeni jak panowie robiący kebab. Rozmawiają jak ziomkowie z podwórka – to, że nie zawsze da się ich zrozumieć, nie przeszkadza, wręcz sprzyja tej filmowej rzeczywistości. Jeszcze bardziej zaskakujący jest fakt, że ekranowi bracia to na serio bracia w życiu realnym – co więcej także utalentowani muzycznie w dziedzinie gry na pianinie, mający tak samo na imię! Metapoziom. Metafilm. Tymoteusz Bies i drugoplanowy Jacek Bies wiarygodnie zatem wykreowali te postacie (albo raczej po prostu nimi byli). Szkoda tylko, że ich mama to mało znacząca figura, a braterska więź nie jest mocniej splątana. Nie do końca kupuję też, choć rozumiem zabieg, aby nie wszystko rozgrywało się bezpośrednio w kadrze. Gdyby było inaczej, to wydaje się, że przekaz wybrzmiałby w zwiększą siłą, a na gardle pozostałby wyraźniejszy odcisk palców. Lecz wciąż mamy do czynienia z filmem co najmniej solidnym, w którym żart o ogórkach po cygańsku nie zmniejszy poczucia zagrożenia.

 

„Chleb i sól” to przedstawiciel polskiego kina społecznego, na temat którego dyskusje będą toczyć się długo po seansie. Mający premierą pod koniec stycznia 2023 roku, nakręcany w stylu zbliżonym do dokumentalnego (zbliżenia na twarze, wykorzystanie sklepowych kamer), raptem w lipcu i sierpniu dwa lata wcześniej m.in. w Strzelcach Opolskich, zdążył już zdobyć Nagrodę Dziennikarzy, Nagrodę Jury Młodych oraz Don Kichota – statuetkę Polskiej Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych. Mało tego, Damian Kocur otrzymał wyróżnienie dla Najlepszego Reżysera na 59. Golden Orange Film Festival w tureckiej Antalyi! Pochwały są słuszne. Oparty na prawdziwych zdarzeniach film jest przecież opowieścią uniwersalną, surową, ale i na swój sposób empatyczną. Zajmującą się nie tylko problemami ksenofobii, ale także migracji i przywiązania do danego miejsca.

 

Reżyser i twórca w jednej osobie nikogo nie ocenia. Jest naocznym świadkiem, który posypuje solą piekącą ranę i jednocześnie częstuje czerstwym chlebem. Pokazuje jak polskie małomiasteczkowe choroby wpływają na zdrową tkankę narodu. Robi to autentycznie, z obawą o teraźniejszość i przyszłość, ale też z lekkością i wiarą w lepsze jutro. Mimo że część osób może odrzucić brak typowej linearnej narracji na rzecz epizodycznej struktury, to ja dałem porwać się płynącej, emocjonalnej muzyce pianisty, która zostaje poszarpana przez to, co spontaniczne i nieuchronne.

 

Ocena: 7/10

 

źródło: YouTube.com (Standardowa licencja)

Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą Altao.pl. Kup licencję