Prolog

 

Był również dramaturgiem i scenarzystą (film „Adwokat” o dziwo się nie udał za dobrze). Można powiedzieć, że miał dobrą śmierć. Nie przegrał przecież walki z okrutnym nowotworem. Z tym ziemskim padołem pożegnał się (jako człowiek niemal ciągle aktywny zawodowo) w Santa Fe w stanie Nowy Meksyk (tuż przed polską premierą dwóch ostatnich książek, dylogii będącej jak dwie strony medalu, thrillera pt. „Pasażer” i „Stelli Maris” o złowrogiej eksploracji nauki podważającej nasze pojęcie Boga). McCarthy mimo nazwiska kojarzonego z pewnym senatorem polującym na „komunistów”, z polityką „nie flirtował”. Nie ujawnił nigdy swoich poglądów politycznych. Wolał działać potajemnie i przyczyniać się do poprawy funkcjonowania świata fauny i flory. Na przykład w latach 80. Cormac wraz z eseistą Edwardem Abbeyem wpadł na pomysł, aby wypuścić wilki w południowej Arizonie w celu przywrócenia ich zdziesiątkowanej populacji.

 

Ale ważniejsza była literatura. Kiedy przeczytałem, że krytyk Harold Bloom uznał go za jednego z czterech najlepszych amerykańskich powieściopisarzy (obok Thomasa Pynchona, Dona DeLillo i Philipa Rotha), a inni stawiali go w pierwszym rzędzie z Williamem Faulknerem i Hermanem Melville’m, to koniecznie musiałem sprawdzić, przynajmniej częściową twórczość. Zaczęło się od kroczenia „Drogą”. Podziurawioną, szarą, niebezpieczną, a gdzie nie spojrzeć, tam tylko miażdżąca pustka wszechświata...

 

Rozdział I: Pamiętaj, że to, co wpuszczasz do głowy, pozostaje w niej na zawsze

 

Wydana w 2006 roku powieść powalała na kolana. Sprawiała, że nogi były jak z waty. Opowiadała o tajemniczej apokalipsie, ale w sposób niezwykle kameralny, wzruszający, przerażająco realistyczny. Bez pokazania samego źródła katastrofy, ale za to z paletą emocji jaka malowała się na twarzy ojca i małoletniego syna, którzy idą setki kilometrów w stronę wybrzeża z nadzieją na lepsze jutro. Jej zrealizowana kilka lat później adaptacja była solidna i wierna, ale nie zrobiła ze mną i z milionami czytelników tego, co papierowy oryginał. A ten ściskał serce i gardło.

 

„Gdy wszyscy wreszcie umrzemy, zostanie już tylko śmierć, a wtedy jej dni też będą policzone. Stanie na środku drogi, nie mając nic do roboty, nie mając nikogo do zabrania. I powie: Gdzie się wszyscy podziali? Tak to będzie. Co w tym złego?”. Weźmy chociażby ten fragment. Wystarczy, aby po ciele przeszedł dreszcz. I jeszcze te dialogi. Oszczędne. Mocarne. Realne. Jak np. ten poniżej:

 

- Mogę o coś spytać, tatusiu?

- Tak. Oczywiście, że możesz.

- Co byś zrobił, gdybym umarł?

- Gdybyś umarł, to też chciałbym umrzeć.

- Żebyśmy byli razem?

- Tak. żebyśmy byli razem.

 

Śmierć to słowo klucz. Często towarzyszy też innym bohaterom w innych powieściach. Lecz tutaj jest tak blisko, że trudno ją wyrzucić z pamięci. Nie zniknie po zamknięciu oczu… Wszak wokół popiół i zgliszcza, pustkowia albo resztki lasów, gdzie czają się głodni, już (nie)ludzie, kierujący się najniższymi instynktami. Nie dziwi nagroda Pulitzera. To właśnie sukces „Drogi” spowodował, że unikający jak ognia wywiadów, autor wreszcie dał się namówić na rozmowę z samą Oprah Winfrey (nagraną w bibliotece Instytutu Santa Fe). McCarthy przyznał wtedy, że „wywiady nie są dobre dla głowy (…), a jeśli ktoś myśli o pisaniu, to powinien po prostu pisać”. Ale jednak opowiedział o doświadczeniach związanych z byciem ojcem w starszym wieku, co było inspiracją i miało wpływ na powieść.

 

Wpuściłem zatem Cormaca do głowy i wyjść on nie chce po dziś dzień...

 

Rozdział II: W ciemność...

 

Po lekturze drugiej w dorobku tego pisarza powieści już wiedziałem, że on chyba nigdy nie przedstawi Ameryki Północnej w jasnych barwach. To zawsze będzie bezwzględny, brutalny, zły świat, kraj nie dla starych ludzi. W bestsellerze „Rącze konie” (pierwszej części tzw. „trylogii granicznej”, też zekranizowanej, która dopiero przyniosła Cormacowi sławę i zdobyła National Book Award) raczej nie było równie ponuro, bo miała formę melodramatu, ale tam też chodziło o poszukiwanie lepszego życia i męskie decyzje. Z młodym Teksańczykiem można było się jednak utożsamiać, czego absolutnie nie dało się robić z postacią „Dziecięcia bożego” – człekiem w peruce z wyschłego skalpu ludzkiego, ubranego w bieliznę należącą do swych ofiar.

 

Ujrzała światło dzienne w 1968 (w Polsce w 2011). I od razu nastąpiła noc. Bo oto w swe ręce dostałem coś, co utwierdziło mnie w przekonaniu, że Cormaca McCarthy’ego interesuje najbardziej pogubiona natura ludzka, znajdująca się daleko poza społeczeństwem i jego normami. Poza cywilizacją, która jest ułudą… Skromnej objętości „W ciemność” to metaforyczne obrazy, krwawe opisy, potężna groza. Byłem blady, śledząc losy rodzeństwa wędrującego osobno przez Amerykę na początku XX wieku. Siostra szuka dziecka, które brat gdzieś wyniósł po porodzie. Z kolei brat szuka siostry. Temat kazirodztwa i samotności. Do tego brud, głód, wymowna symbolika i spotykane coraz paskudniejsze typy, które nie znają ludzkich gestów. Znikąd pomocy. Znikąd… Co zaskakujące, „W ciemność” to opowieść jednocześnie z prymitywnym językiem i poetyckimi opisami krajobrazów. Tam tylko ślepiec się uśmiecha, bo nie widzi okropieństw tej rzeczywistości. Tej Ameryki.

 

Rozdział III: Charlie staje się Cormaciem

 

Czas na „Przeprawę” przez życie Cormaca McCarthy’ego. Czy to była prawdziwa „Sodoma i Gomora”? Nie. Aż tak nie. Ot żył sobie człowiek z talentem danym od Boga. Najpierw w Tennessee. Później, bo 1976 w Teksasie. Urodził się w 1933 roku w Providence, w stanie Rhode Island. Dorastał w rodzinie irlandzkich katolików/imigrantów jako syn zamożnego prawnika. Co jednak ciekawe, zawsze czuł, że nie będzie szanowanym obywatelem. Nienawidził szkoły od dnia, kiedy przekroczył jej próg. Miał dużo rodzeństwa. Interesował się wszystkim po trochu, ale jeszcze nie literaturą. Ten konik przygalopował dość późno, bo w czasie, gdy Cormac odbywał służbę w lotnictwie.

 

Chcę oczywiście wspomnieć, że nie wychowywał się tam, gdzie przyszedł na świat. Jego rodzice: Gladys Christina McGrail i Charles Joseph McCarthy przeprowadzili się bowiem dość szybko do do Knoxville w stanie Tennessee. Dlaczego tam? Tata otrzymał posadę prawnika w Valley Authority. Młody bohater niniejszego tekstu uczęszczał wtedy do St. Mary’s Parochial School i Knoxville Catholic High School, był też ministrantem w kościele Niepokalanego Poczęcia. Nie skończył studiów na University of Tennessee. Powód? Wstąpienie do United States Air Force, co już wyżej było nadmienione.

 

Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą Altao.pl. Kup licencję