"Wielcy Zdrajcy. Od Piastów Do PRL" – Wszak Polacy nie gęsi, swoich zdrajców mają! - Recenzje książek

Pamiętamy doskonale lekcje historii w szkole podstawowej i średniej. Kiedy nauczycielka, zazwyczaj stara panna w okularach, wystylizowana na mohero-geeka, wyciągała z rękawa górnolotne kwestie, jacy to nasi królowie, władcy i inni „patrioci” wielcy i wspaniali. Zaznaczmy, że owa lekcja odbywała się już w ładnych kilka lat po latach słusznie minionych. Wreszcie nadeszła chwila prawdy. Czas na odkłamanie historii. Tak - nasz kraj, choć „bogaty” w ludzi, którym należały się pomniki oraz niebiańskie peany, wydał również ze swojego łona przeróżnej maści nikczemników, łotrów, oportunistów i apostatów.

 

Przy kilku z nich autor, historyk z zawodu i zamiłowania, nie ma żadnych wątpliwości. Z pasją, pisarskim zacięciem, wartką narracją stara się rozwikłać dawne tajemnice, zrozumieć motywy działania czy wreszcie ukazać przebieg przykrych, strasznych bądź przedziwnych wydarzeń. Całość podzielona jest na dwanaście rozdziałów, a każdy poświęcony danej epoce. Niewątpliwą zaletą są tu również wplecione w tekst fragmenty wspomnień czy pamiętników wybranych przez Kopera postaci.

 

Oczywiście, niektórzy mogą kręcić głową nie tylko z niedowierzania, ale też czuć się lekko zawiedzeni, że autor nic nie wspomina o okresie nam współczesnym. Także nic nie znajdujemy w tej książce o np. pułkowniku Kuklińskim (który notabene dla części społeczeństwa jest przykładem zdrajcy totalnego, a dla innych zgoła kimś wprost przeciwnym: odważnym bohaterem, a jeszcze dla pewnej grupy osobą, o której mają neutralne, czy nawet ambiwalentne zdanie). Autor tłumaczy się, że jest zbyt wcześnie, aby rozprawiać o ludziach, których sam pamięta z prasy, telewizji czy radia. Mimo iż dorastał, kształcił się i żył ponad dwadzieścia lat w PRL-u, nie chce zabierać głosu w dyskursie na ich temat. Łatwiej bowiem pisać o czasach odległych, trudniej, gdy ma się do czynienia z realiami, które się zna. Niechaj pozostanie to misją dla kolejnych pokoleń historyków.

 

Skupimy się zatem na samej wymowie i treści niniejszej lektury. Sławomir Koper - chwała mu za to - nie narzuca czytelnikom swoich ocen. Są tu fakty na tle epoki nie pozbawione jakże istotnego kontekstu obyczajowego. Bo zdrada niejedno posiada imię, a jak często się okazuje, prywatne życie ma spory wpływ na decyzje opisanych tu person. Dzięki temu lepiej zrozumieć ich postępowanie, co nie znaczy , że trzeba im wybaczyć. Partnera, poglądy, religię, ojczyznę, a nawet samego siebie można zdradzić.

 

Nie było zatem w całej historii żadnego narodu czy systemu bez afer, bez skandali i analogicznie nie było kraju bez zdrajców. Polska nie jest absolutnie pod tym względem wyjątkiem. I jak to u nas bywa (czy to już taka nasza natura?) w szeregu ukazanych tu przypadków na postępowanie jednostek mają wpływ zarówno chęć władzy, majątek, jak i rzeczy dość przyziemnie, jeżeli nie rzec osobiste (chociażby sprawy alkowy). Niektóre epoki (Piastów, okres Jagiellonów) są raczej ubogie w odszczepieńców (historyk opisał tu losy m.in. Święty Stanisław, król Bolesław Śmiały czy Władysław Opolczyk), inne z kolei, szczególnie Rzeczypospolita Obojga Narodów, aż w nich obfitują (np. Chmielnicki, Radziwiłł, Radziejowski …). I jeśli część z postaci w książce ma na swoim koncie też dobre uczynki (jak choćby niejaka Wanda Wasilewska), to kilkoro należy bezwzględnie zaliczyć do kanalii (patrz Feliks Dzierżyński).

 

Ewidentnie nie jest to lektura optymistyczna. Czasem przenikają z niej nieco jaśniejsze barwy, ale koniec końców, wieje goryczą i pogardą (Jakub Szela - chłopski bohater, to w rzeczywistości morderca na usługach dworu wiedeńskiego (!)). Cóż poradzić nam. Taka jest ta nasza historia. Przewrotna, zdecydowanie nie czarno-biała (Jan III Sobieski nie taki święty jak go malują). Zresztą, sami przeczytacie, sami ocenicie i poszerzycie swoją wiedzę o nieznane dotąd fakty.

 

Ocena (stylu pisania, zaciekawienia czytelnika, nie postawy tych anty-bohaterów): 8/10

 

Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą Altao.pl. Kup licencję