"Z niejednej półki. Wywiady" – Mistrzowie pióra i ich światy - Recenzje książek

„Z niejednej półki. Wywiady” czyta się jak zbiór różnogatunkowych opowiadań. Sporu tu emocji. Sporo szczerych wyznań. Odważnych poglądów. Każdy rozdział to inna historia. Jedna osobistość. Nie wiem, czy to Nogaś, czy ktoś z wydawnictwa Agora wpadł na pomysł, aby zamiast zdjęć wszystkich bohaterów, dodać ilustracje autorstwa Joanny Rusinek, ale ciesze się, że taka decyzja została podjęta. Owe szkice, obok których jest krótka notka biograficzna, powodują, że książka nabiera barw, a poszczególni mistrzowie pióra (także ci mniej znani) jawią się niczym postacie z odrębnego, bajkowego, boskiego wymiaru. Dopiero po odpowiedziach na szereg pytań wyrastają na skromnych ludzi, których nie zmieniły ważne nagrody literackie i popularność. Na osoby takie, jak my. Z zaletami i wadami.

 

Okładka "Z niejednej półki. Wywiady" (źródło: wydawnictwoagora.pl)

 

Michał Nogaś nie zaczyna jednak swojej, wydanej w październiku 2020 roku, książki od samego wywiadu. Na początku prowadzi literackie śledztwo. Udaje się do Kanady, aby odszukać Alice Munro. To pisarka, której twórczość uwielbia. Kobieta po otrzymaniu Nagrody Nobla wycofała się z życia publicznego, przestała rozmawiać z dziennikarzami. Ale Nogaś wierzy, że ją spotka, że uda mu się sprawić, że dojrzała, starsza Munro – autorka wielu opowiadań o zwykłych ludziach z małych kanadyjskich prowincji (mieszkańcy zarzucali pisarce, że przedstawia ich w złym świetle), coś jeszcze opowie i pozwoli się nagrać dyktafonem. Podróż Nogasia do malowniczej osady nad jeziorem Ontario, zgubiony trop… Czy Michał się podda, czy jednak dalej będzie kontynuował poszukiwania? Wciągający wstęp!

 

Na kolejnych stronach doświadczony czytelnik dowiaduje się, co buzuje w głowach ukochanych autorów i autorek. Natomiast młoda osoba, która przygodę z literaturą ma przed sobą, dowie się, z twórczością jakich prozaików i poetów warto się „zaprzyjaźnić”. Mając na kolanach tę potężną publikację, trzeba koniecznie zaopatrzyć się w ołówek. Dlaczego? Odpowiedź brzmi: aby zaznaczać i notować interesujące, godne zapamiętania mądrości i sentencje. W większości przypadków pretekstem do spotkań z danymi bohaterami na przestrzeni kilku lat, było niedawne wydanie przez nich nowej powieści, reportażu itp. Ale dla Nogasia to tylko punkt wyjścia do dyskusji na temat kondycji człowieka i współczesnego świata. Każdy ma swoje przyzwyczajenia, charakterystyczne cechy osobowości. Nie dziwię się, że Michał lubił ich słuchać. Zazdroszczę. Sam także przeprowadziłem w życiu wywiady, ale w tak krótkim czasie, z tyloma indywidualnościami będącymi w różnym wieku, dla których pisanie to recepta na szczęście i sens istnienia, jeszcze nigdy.

 

Poza ważnymi refleksjami oraz inspiracjami, w tej książce nie brakuje też licznych ciekawostek i faktów ze zwykłego/niezwykłego codziennego życia. Na przykład Javier Marías myśli, mówi i pisze tylko, gdy pali. Wówczas lepiej rozumie siebie i własne postrzeganie rzeczywistości. Z kolei Annie Proulx czuje się najbardziej szczęśliwa, spacerując po plaży. Agneta Pleijej oraz jej mąż Maciej Zaremba Bielawski w pierwszym wspólnym wywiadzie, którego tutaj udzielili, twierdzą, że „literatura jest najbardziej intymnym sposobom, by zrozumieć drugą osobę, a niektórych rzeczy nie da się opowiedzieć, trzeba je napisać”. Didier Eribon odważnie opowiada o tym, jak silna jest homofobia w środowisku robotniczym we Francji; Małgorzata Rejmer o tym, jak trudne życie mają albański kobiety, a Bernardo Kucinski o czystkach dokonywanych przez brazylijską juntę wojskową i zaginięciu siostry. To tematy tabu, o których należy rozmawiać! Ci oraz inni pisarze i pisarki dzielą się także swoimi marzeniami, obawami, kluczowymi momentami w całej twórczości. Elizabeth Strout uważała się za wypaloną pisarkę, aż do czasu, gdy skończyła 42 lata. Wtedy okrzyknięto ją bardzo interesującą debiutantką. W książce nieraz poruszany jest również motyw mediów społecznościowych i szerokiego dostępu do Internetu. Dowiecie się, co o tym sądzi Olga Tokarczuk (najwięcej stron Nogaś poświęca właśnie jej) czy Zadie Smith, która nie ma konta na Facebooku i podobnych tego typu portalach. Zrozumiecie też, dlaczego tzw. dyktatura rytmu pomaga w pisaniu i jak ją zdefiniować – o tym z kolei mówi Dorota Masłowska. A dla wspomnianej zdanie wyżej naszej Noblistki impulsem do pisania jest wszystko, nawet gotowanie zupy warzywnej.

 

Książka "Z niejednej półki. Wywiady" (źródło: zdjęcie autorskie)

 

W książę nie ma nudnej rozmowy. Warto jednak robić sobie przerwy na chwilę oddechu pomiędzy spotkaniami z następnymi pisarzami i pisarkami, chcącymi wyjawić swoje tajemnice i przemyślenia. Ja polecam czytać jeden, maksymalnie dwa wywiady dziennie. Dzięki takiej taktyce bardziej da się skupić, poznać przeróżne punkty widzenia, wejść w skórę konkretnego autora powieści, odkryć, jak radził sobie z ogromną sławą (szczególnie po zdobyciu najwyższego lauru – Nobla: Tokarczuk, Aleksandrowicz, Pamuk) i tworzeniem w mało sprzyjających warunkach (patrz. zapis ostatniego spotkania Nogasia z mistrzem – Jerzym Pilchem, który zmagał się z chorobą Parkinsona i zmarł dwa miesiące po tej rozmowie, i który podpowiada, jak napisać dobry, ironiczny felieton).

 

Książki naprawdę mogą „ratować życie” (o czym przekonuje Mariusz Szczygieł). Trzeba tylko mieć odwagę czytać i pisać. Można mieć inne spojrzenie na świat, na jego bolączki, ale miłość do słowa pozostaje zawsze taka sama – ogromna, nieskończona, szalona, piękna. Sprawia, że pisarz uchwyci to, co istotne. Literatura jest dziedziną sztuki, która posługuje się językiem jako swoim tworzywem, mającym wywołać przeżycie estetyczne. Trudno nie zgodzić się z taką definicją. I trudno nie polecić książki pt. „Z niejednej półki. Wywiady”.

 

Ocena: 8/10

Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą Altao.pl. Kup licencję