Prościej mówiąc, „spotkały” się ze sobą największe planety Układu Słonecznego – Jowisz i Saturn. Do ich „zbliżenia” dochodzi raz na 20 lat, ale tegoroczne było wyjątkowe. Dlaczego?

 

Wielka Koniunkcja (źródło: nasa.gov)

 

Jak obliczyli specjaliści z NASA, ciała niebieskie dzieliła odległość wynosząca raptem 0,1 stopnia kątowego, czyli 1/5 średnicy tarczy Księżyca będącego w pełni. Mimo że faktycznie giganty były od siebie 800 mln km (!), to z ziemskiej perspektywy wyglądały, jakby za moment miały się zetknąć, tworząc na niebie bardzo jasny „punkt”. I gdy dodać do tego informację, że zjawisko to wypadało na koniec grudnia, to wtedy okaże się, że przydomek Gwiazdy Betlejemskiej wziął się nieprzypadkowo.

 

Trzej Królowie (źródło: pixabay.com)

 

Prawdopodobnie ponad 2000 lat temu również doszło do Wielkiej Koniunkcji. Dwa giganty wskazywały wówczas drogę do Betlejem. Do miejsca, gdzie narodził się Jezus Chrystus. Trzej Królowie wierzyli, że był to znak od Boga. Ale współcześni astronomowie powiedzieliby co innego. Wytłumaczyliby Kacprowi i jego kompanom, że to Supernova, kometa albo właśnie bliskie spotkanie Jowisza z Saturnem.

 

Czym dokładnie jest koniunkcja ciał niebieskich?

 

Tak określa się jedno ze zjawisk w astronomii. Dochodzi do niego, kiedy dwa obiekty znajdą się w niewielkiej kątowej odległości (podawanej w stopniach). Ich fizyczny dystans będzie oczywiście pozorny, ale samo zbliżenie widziane oczami Ziemian zaprezentuje się efektownie.

 

Koniunkcja planet może (lecz nie musi) wystąpić co najmniej raz w ciągu roku. W przypadku bohaterów niniejszego artykułu zdarza się – jak już wypominaliśmy – co 20 lat. W maju 2000 roku Jowisz przybliżył się do swojego sąsiada na odległość 1 stopnia i 11 minut kątowych. Miłośnicy kosmosu musieli jednak obejść się smakiem – warunki do obserwacji były kiepskie. Natomiast na początku lat 80. XX wieku warto było patrzeć w niebo – owe ciała niebieskie dzielił dystans 1 stopnia i 9 minut kątowych.

 

Wielka Koniunkcja – kto widział, ten szczęściarz

 

 

Wieś pod Włocławkiem. 21 grudnia. Godzina 16.00, tuż po zachodzie Słońca

 

Biorę lornetkę i wychodzę na podwórko. Spoglądam w górę i… Nic. Z moich ust wydobywają się przekleństwa. Chmury zasłaniają nawet Księżyc. Nie widzę więc kulminacji rzadko pojawiającego się zjawiska, na które czekałem od dawna. Ale może nie wszystko stracone. Wszak Saturn oraz Jowisz tak szybko „nie przerwą randki”. Następnej Wielkiej Koniunkcji nie dożyję (będzie w 2080), dlatego dam znać, czy udało mi się dostrzec dwie planety i ich księżyce (oraz pierścienie w przypadku Saturna) w kolejnych dniach.

 

Wracając do tegorocznego spotkania gigantów (dystans 6 minut kątowych!), wspomnę o kilku ważnych informacjach.

 

Wielka Koniunkcja (źródło: space.com)

 

Samo zjawisko rozpoczęło się w Polsce już o 14.22, ale mniejsze teleskopy i porządne aparaty lepiej było wyciągnąć dwie godziny później. Ciała niebieskie znajdowały się (co potwierdzą osoby mające dobrą widoczność) około 10 stopni nad południowo-zachodnim horyzontem. Może je było zauważyć gołym okiem, ale dopiero powiększenie (kilkadziesiąt razy) na instrumencie optycznym sprawiło, że jednocześnie ukazały się wyraźnie tarcze planet (najlepiej mieli fani astronomii mieszkający w rejonie równika).

 

Zapiski o ostatniej Wielkiej Koniunkcji sięgają roku 1623. Jednak wtedy w obserwacji przeszkodził blask Słońca. Z kolei jeszcze wcześniej, bo niemal 800 lat temu, ten efektowny kosmiczny fenomen był bardzo dobrze widoczny – czyste niebo, brak fabryk, zanieczyszczeń. Ale co z tego, skoro brakowało teleskopów i badaczy na miarę Galileusza, a rządziły zabobony i kara boska.

 

Kilka słów o Jowiszu i Saturnie

 

Samo patrzenie na dwie największe planety naszego Układu Słonecznego jest jednak bardziej ekscytujące, jeśli już coś o nich czytaliśmy.

 

Co dziś wiadomo o potężnym Jowiszu i mającym pierścienie Saturnie?

 

Obiekty te były już znane w starożytności, ale pod kątem naukowym zaczęły być badane w XVII wieku. To właśnie wspomniany wyżej Galileusz za pomocą swojej konstrukcji zobaczył, że Jupiter to planeta z czterema księżycami, a Saturn ma zagadkowe uszy (które z czasem okazały się dziewięcioma pierścieniami zbudowanymi z cząstek lodu, skał i pyłu kosmicznego).

 

Wraz z rozwojem nauki odkrywano kolejne księżyce obydwu planet. Saturn obecnie wygrywa, bo ma ich 82 (Jowisz o kilka mniej). Co ważne, na niektórych może istnieć życie, ze względu na występowanie oceanów pod powierzchnią lodowych skorup.

 

Jowisz (źródło: nasa.gov)

 

Saturn (źródło: nasa.gov)

 

Do planetarnego Króla Układu Słonecznego jako pierwsza w latach 70. dotarła sonda Pioneer. A następnie jeszcze lepsze jego zdjęcia przekazały Voyagery, gdzie dobrze było widać Czerwoną Plamę – ogromny stały antycyklon. Skład wnętrza Jowisza to mniej więcej 71% wodoru, 24% helu i 5% innych pierwiastków. Gazowy sąsiedni olbrzym w całej okazałości został sfotografowany w 1979 roku (kolejne obrazy dotarły na Ziemię na początku lat 80.). Składa się z 96,3% wodoru i 3,25% helu.

 

Tak 21 grudnia Jowisza i Saturna uwiecznił na filmiku pan Mirosław Wrona w południowo-zachodniej Polsce (materiał wykonał Nikonem Coolpix P900 – Zoom 83):

 

źródło: YouTube.com (Standardowa licencja)

 

A może Wy macie jakieś filmiki lub zdjęcia, którymi chcecie się pochwalić? W wielu miejscach było pochmurne nieco, ale może u Was była dobra widoczność. Jeśli tak, to piszcie na adres: kultura@altao.pl

Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą Altao.pl. Kup licencję