Nagroda "Nike" 2020 dla Radka Raka za "Baśń o wężowym sercu"! - Kultura

„Baśń o wężowym sercu, albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli” – tak brzmi pełny tytuł najnowszej, trzeciej już powieści Radka Raka. Wydana we wrześniu 2019 roku przez Powergraph książka, bardzo zachwyciła jury pod przewodnictwem prof. Pawła Próchniaka. Tak bardzo, że 4 października podczas uroczystej 24. gali transmitowanej przez TVN24 i prowadzonej przez Grażynę Torbicką, to właśnie ona zdobyła statuetkę.

 

Okładka (źródło: powergraph.pl)

 

Mimo pandemii koronawirusa, organizatorzy nie odwołali uroczystości w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie. Ale tym razem odbyła się ona tylko z udziałem finalistów i jurorów. Siedząc na widowni, wszyscy mieli na twarzy maseczki.

 

Tegoroczna edycja była więc jedyna w swoim rodzaju. Po pierwsze za najlepszy tytuł uznano powieść przygodowo-fantastyczną stylizowaną na baśń – co samo w sobie już jest niesamowite. A po drugie mało kto (głównie mowa o ludziach, którzy nie sięgają po taką beletrystykę) o niej słyszał. Nie była bowiem szeroko omawiana w mediach, miała pod górkę. Dopiero po nominacji do Nike, zrobiło się o „Baśni...” głośno.

 

Jak powiedział prof. Próchniak: „Ta książka to klechda. Jak każda klechda jest triumfem wyobraźni i dotyka twardej rzeczywistości, prawdziwego świata. Snuje historie nie z tej ziemi i jednocześnie opowiada coś, co drzemie w historii. W naszej wspólnej podświadomości, w podglebiu języka, którym mówimy”. (źródło: TVN 24)

 

Radek Rak (źródło: youtube.com/screenshot)

 

Radek Rak, który w rodzinnym mieście – Dębicy, ukończył I Liceum Ogólnokształcące, a teraz mieszka w Krakowie, nie krył swojego zaskoczenia. „Nie przygotowałem sobie niczego mądrego, co mógłbym powiedzieć. Obawiam się, że musiałbym się nie zgodzić ze świętej pamięci panem Jerzym Pilchem, bo trochę lepiej piszę, niż mówię, gdy przychodzi mi coś powiedzieć w takiej sytuacji. Jestem zaszczycony i cieszę się bardzo”. Co więcej, podziękował także osobom, które pokierowały go „w tej dziwnej krainie pióra”. (źródło: TVN 24)

 

Przygodę z pisaniem zaczął na łamach Nowej Fantastyki, gdzie publikował jako „Ajwenhoł”. A debiut książkowy zaprezentował w 2014 roku („Kocham cię, Lilith”). Za wydaną dwa lata później powieść pt. „Puste niebo” nagrodzono go Złotym Wyróżnieniem w Nagrodzie Literackiej im. Jerzego Żuławskiego i nominowano do Nagrody im. Janusza A. Zajdla.

 

Za „Baśń o wężowym sercu” dostał m.in. nominację do Nagrody Literackiej im. Jerzego Żuławskiego. Zalazła się ona dodatkowo na liście 10 najlepszych tytułów roku dwumiesięcznika „Książki”. „Baśń...” jest – jak uważają krytycy i pożeracze książek – poruszająca i okrutna zarazem. Czaruje od pierwszej chwili językową konwencją. Jest niczym gawęda opowiadana w chłopskich chatach. Oniryczna i hipnotyzująca. Trudno chyba o lepszą rekomendację.

 

Rak od dawna był zafascynowany postacią prawdziwego Jakuba Szeli, czyli legendarnego przywódcy z czasów powstania w Galicji. Szela stanął na czele grupy chłopów, którzy ruszyli z siekierami na bogate dwory. Autor postanowił jednak zrezygnować z gatunku historycznego na rzecz ludowej mitologii. Ta kryje w sobie wiedźmy, gadające zwierzęta, a nawet duchy zmarłych, którzy nie chcą odejść. Radek Rak stworzył dzieło z dużym szacunkiem dla ówczesnych realiów społecznych, obyczajowych i politycznych.

 

Rabacja w Galicji (źródło: wikimedia.org)

 

Czytelnik prześledzi więc losy młodego Kóby Szeli (pisownia oryginalna) i będzie poruszony miłością, jaką obdarzyła go Żydówka Chana. Poczuje razy pańskiego bata, przeżyje zauroczenie zmysłową Malwą, powędruje przez krainę baśni, żeby zamieszkać we dworze i poczuć zapach krwi rabacji 1846 roku. To powieść o dobru i złu, które czają się w każdym, o nierównych szansach, o Galicji i o Polsce. Powieść pełna rozbuchanego erotyzmu, ironii i humoru, nakarmiona mrokiem ludzkich serc. (źródło: opis wydawcy)

 

Rak podobnie jak jego poprzednicy (rok temu był nim Mariusz Szczygieł), cieszył się nie tylko z samej statuetki, którą zaprojektował Gustaw Zemła, ale także z kwoty 100 tys. zł ufundowanej przez „Gazetę Wyborczą" i Fundacja Agory.

 

Przypomnę ponownie, że nagroda Nike przyznawana jest do 1997 roku. Cel jest słuszny. Chodzi o promowanie literatury polskiej, ze szczególnym uwzględnieniem powieści. W konkursie startować mogą oczywiście wszystkie gatunki literackie, w tym autobiografie, eseje, pamiętniki itp., obecnie żyjących autorów.

 

Warto jeszcze nadmienić, z jakimi książkami konkurowała „Baśń...” Raka. Wśród innych, sześciu tytułów (wybranych spośród kilkuset pozycji) nominowano:

• powieść pt „Rozdeptałem czarnego kota przez przypadek” Filipa Zawady;

• esej „Pusty las” Moniki Sznajderman;

• „Kiedy wybuchnie wojna? 1938. Studium kryzysu” Piotra M. Majewskiego;

• „Jaremianka. Biografia” Agnieszki Daukszy;

• „Płuczki. Poszukiwacze żydowskiego złota” Pawła Reszki;

• „27 śmierci Toby'ego Obeda” Joanny Gierak-Onoszko.

 

Ta ostatnia, wymieniona publikacja otrzymała Nike Czytelników. Nic dziwnego. Joanna Gierak-Onoszko napisała bowiem wstrząsający reportaż o dzieciach rdzennych mieszkańców (tej niedawnej, współczesnej) Kanady. O tym, jak zabierano je z domów, zamykano w szkołach z internatem, pozbawiano kontaktu z rodzinami, własną kulturą, maltretowano, a nawet głodzono!

Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą Altao.pl. Kup licencję