Wszyscy Laureaci Nagród Nobla 2024 - Kultura

Poniedziałek 7 października – Medycyna lub Fizjologia

 

Zgodnie z zasadami najpierw wyjawiono, kto w trakcie oficjalnej uroczystości 10 grudnia w Sztokholmie otrzyma na swoje ręce Nobla z dziedziny fizjologii/medycyny.

 

 

Wiemy, że będą to dwaj amerykańcy biolodzy: Victor Ambros i Gary Ruvkun. Jak brzmi uzasadnianie Komisji Noblowskiej? Za co właśnie i dlaczego właśnie im przyznano nagrodę?

 

Za „odkrycie cząsteczki mikroRNA w małym robaku C. elegans (wolno żyjącym, niepasożytniczym nicieniu, o długości ok. 1 mm, bytującym w glebach klimatu umiarkowanego) oraz jej kluczowej roli w regulacji genów w organizmach wielokomórkowych, w tym u ludzi (na poziomie posttranskrypcyjnym)”.

 

To ważne, gdyż okazało się, że geny mikroRNA istniały, ewoluowały i rozprzestrzeniały się w genomach organizmów wielokomórkowych przez ponad 500 milionów lat. Dzięki nim dzisiaj będzie można zrozumieć rozwój takich chorób, jak cukrzyca, choroby autoimmunologiczne czy różne nowotwory. Chodzi o nową klasę maleńkich cząsteczek RNA, których rola i działalność w regulacji genów jest kluczowa (dla każdej komórki o różnych cechach jest dobierana odpowiednia instrukcja).

 

To przełomowe i zaskakujące odkrycie, bo jak wyjaśnia Komitet Noblowski na swej oficjalnie stronie: „ujawniło zupełnie nową zasadę regulacji genów, która okazała się niezbędna dla organizmów wielokomórkowych, w tym ludzi. Obecnie wiadomo, że ludzki genom koduje ponad tysiąc mikroRNA. MikroRNA okazują się fundamentalnie ważne dla rozwoju i funkcjonowania organizmów”.

 

Wtorek 8 października – Fizyka

 

 

Nie dziwi decyzja, że Nobla z Fizyki przyznano 91-letniemu Amerykaninowi Johnowi J. Hopfieldowi (Uniwersytet Princeton, synowi pochodzącego z Płocka amerykańskiego fizyka polskiego pochodzenia Johna Josepha Hopfielda) i urodzonemu w 1947 w Wielkiej Brytanii Kanadyjczykowi Geoffrey'owi E. Hintonowi (Uniwersytet w Toronto). Praca tych sędziwych, doświadczonych fizyków ma związek z AI. A jak wiadomo, w ostatnim roku nastąpił wyraźny rozwój sztucznej inteligencji.

 

Za „podstawowe/fundamentalne odkrycia i wynalazki umożliwiające uczenie maszynowe z wykorzystaniem sztucznych sieci neuronowych”.

 

Jak ten powyższy werdykt uzasadnia Kapituła Noblowska?

 

„Hopfield i Hinton pokazali nam zupełnie nowy sposób wykorzystania komputerów, by pomóc nam i pokierować nas w rozwiązywaniu wielu wyzwań, przed którymi stoi nasze społeczeństwo. Dzięki ich pracy ludzkość ma nowe narzędzie, z którego możemy korzystać dla dobrych celów. Uczenie maszynowe oparte na sztucznych sieciach neuronowych rewolucjonizuje właśnie naukę, inżynierię i życie codzienne”.

 

W uzasadnieniu możemy też przeczytać: „Mimo że komputery nie potrafią myśleć, maszyny mogą dziś naśladować funkcje takie jak pamięć i uczenie się. Tegoroczni laureaci fizyki pomogli uczynić to możliwym. Wykorzystując podstawowe koncepcje i metody fizyki, opracowali technologie, które wykorzystują struktury w sieciach do przetwarzania informacji”.

 

John Hopfield stworzył strukturę, która potrafi przechowywać oraz rekonstruować informacje. Już na początku lat 80. zaczął zajmować się analizowaniem ludzkiego procesu myślenia i zapamiętywania. Napisał książkę pt. „Sieci neuronowe i systemy fizyczne z wschodzącymi zbiorowymi zdolnościami obliczeniowymi”, przedstawiając w niej projekt sztucznej inteligencji, która służy jako pamięć adresowalna treściowo, stworzona z neuronów binarnych, które mogą być włączone lub wyłączone.

 

Z kolei Geoffrey Hinton, zwany ojcem sztucznej inteligencji, pragnął stworzyć program samouczący. Wynalazł więc metodę, która może niezależnie odkrywać właściwości w danych i która stała się niezwykle istotna dla dużych sztucznych sieci neuronowych, które są obecnie w użyciu. Naukowiec martwi się jednak, że rozwój AI będzie mieć również negatywne konsekwencje, jeśli nie nauczymy się, jak ją dobrze kontrolować.

 

Przypomnijmy, że Fizyka była pierwszą z dziedziny, jaką wymienił w swoim testamencie Alfred Nobel. To najważniejsza dyscyplina naukowa. Stąd nagrody za nią wręczane są od samego początku, czyli od 1901 roku, kiedy to Niemiec Wilhelm Conrad Röntgen odkrył promienie X. Do dzisiaj otrzymało je łącznie 225 osób!

 

Środa 9 października – Chemia

 

 

Co ciekawe, Nagrodę Nobla w kategorii chemia, ogłoszoną w środę, przyznano w dwóch częściach. Nie oznacza to, że medal noblowski będzie przepołowiony. Po prostu jest trzech laureatów, a w nich jeden duet. Wszyscy „grzebali” w białkach, ale jednak ich odkrycia są nieco inne.

 

Biochemik David Baker (Uniwersytet w Waszyngtonie) „zaprojektował białka za pomocą metod obliczeniowych”, natomiast brytyjski informatyk (!) Demis Hassabis i pracujący w Google DeepMind, amerykański chemik/informatyk John M. Jumper „za przewidywanie struktury prawie wszystkich znanych białek z wykorzystaniem AI”. I znowu ta sztuczna inteligencja, powiecie. Owszem. Okazuje się, że bez niej nauka stałaby w miejscu.

 

Wyjaśnijmy, że proteiny zawierają w sobie najczęściej 20 różnych aminokwasów, elementów składowych życia, połączonych długimi łańcuchami w trójwymiarową strukturę. Był rok 2003, kiedy Baker opanował i wykorzystał owe elementy do tego, aby zaprojektować nowe białko niepodobne do wcześniejszego. Z czasem powstawały kolejne, które poprawiły jakość m.in. produktów farmaceutycznych, szczepionek. Panowie Hassabis i Baker dokonali tego, czego nie zrobili wcześniej, od lat 70. inni naukowcy. W roku 2020 zaprezentowali model AI o nazwie AlphaFold2. To przełom. Bo wreszcie w ten sposób można było przewidzieć strukturę 200 milionów białek. Ów model użyto już w niemal 200 państwach. Powoduje on np., że da się lepiej pojąć oporność na antybiotyki.

 

Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą Altao.pl. Kup licencję