Chcąc snuć naszą krótką opowieść o dożynkach, należy cofnąć się do pogańskich czasów. Chłopi wierzyli, że za pomyślność obfitych zbiorów odpowiadali bogowie. Chrześcijaństwo miało dopiero nadejść, zatem nie modlono się jeszcze do Maryi. Komu więc dziękowano najbardziej? Świętowitowi – bogowi urodzaju i płodności oraz Dziewannie – bogini lasów, przyrody, opiekunce pól.
Tuż po chrystianizacji polskich ziem, stare obrzędy włączono w obręb świąt kościelnych (nie negując charakterystycznej ludowości). „Dożynanie” (kończenie żniw) przeobraziło się w „dożynki”. Jednak pierwsza uroczystość na skalę ogólnopolską odbyła się dopiero pod koniec sierpnia, w roku 1927, w Spale. Wziął w niej udział prezydent Ignacy Mościcki. W kolejnym roku te same dożynki przyciągnęły nie 10, a 40 tysięcy osób. W następnych latach organizowały je nie tylko Związki Kółek Rolniczych, ale także lokalne samorządy w całym kraju (głównie gminy). W latach 80. XX wieku obchody dożynek miały miejsce na Jasnej Górze. Dawniej natomiast, w XVI wieku, Święto Plonów przygotowywali właściciele ziemscy na swoich folwarkach. Był to jeden z niewielu dni w ciągu roku, kiedy służba i pracownicy mogli odpocząć po ciężkich żniwach.
W dzisiejszych sierpniowo-wrześniowych dożynkach, będących podsumowaniem pracy rolników, zachowane są wciąż podobne elementy (obrzędowe, religijne, dziękczynne itd.). Nic dziwnego. Wszak to tradycja bardzo głęboko zakorzeniona w rolniczej kulturze. W której ważną rolę odgrywa symbolika. Mamy więc poświęcone w kościele bochenki dobrze wypieczonego chleba i wieńce robione z kłosów zbóż, warzyw i kwiatów. W niektórych regionach pamięta się też, aby zostawić tzw. „ostatnią kępę” – symboliczny, nieścięty pęczek/pas zboża (mający zapewnić ciągłość urodzaju – za rok i w kolejnych cyklach).
Witacze dożynkowe (fot. PJ)
No i są witacze! Nie tylko „ludzkie” (ksiądz odprawiający mszę święta – ważną część dożynek, gospodarze w rożnym wieku, radosne dzieci, zapracowani żniwiarze), ale też „zwierzęce” (krowy, kury, bociany). Postacie stojące i siedzące przy domach ze słomy. Setki lat temu też je pleciono. Te obecne wyglądają, jakby ich zadaniem było coś więcej niż funkcja dekoracyjna. Ma się wrażenie, jakby były żywe! Może dlatego, że są wykonane pomysłowo, z dbałością o najmniejsze szczegóły. Są ozdobą wiejskiego krajobrazu. Co więcej, są również wspaniałą atrakcją turystyczną dla rodzin. Zdjęcie z nimi to coś, czym warto się chwalić. Niełatwo wybrać te najładniejsze (przyznać jedną, główną nagrodę, np. przyznawaną przez starostę).
Witacze dożynkowe (fot. PJ)
Wierzymy, że dożynkowa tradycja przetrwa jeszcze długie lata. W takiej samej formie. Bo dzięki niej polskie wsie (nie tylko w gminie Baruchowo na Kujawach, gdzie w 2025 r. odbyła się uroczystość na skalę powiatową) są kolorowe, a regionalna tożsamość odczuwalna jest u każdego. Dodajmy też fakt, że Święto Plonów jest co roku okazją do wspólnego biesiadowania. To wydarzenie łączące przeszłość z teraźniejszością. Ludowe zwyczaje ze współczesną muzyką. Czego pragnąc więcej?
Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą Altao.pl. Kup licencję
Galeria zdjęć - Słomiane postacie witają i na prawdziwe dożynki zapraszają!
